„Jeśli wyginą pszczoły, wówczas rodzajowi ludzkiemu zostaną już tylko cztery lata”
Albert Einstein
20 maja obchodzimy Światowy Dzień Pszczół. Ten dzień jest okazją do przypomnienia sobie znaczenia pszczół w środowisku. To także pretekst do zastanowienia się, co możemy zrobić dla ochrony tych pożytecznych owadów.
Pszczoły ceniono już w starożytności, a ich profesjonalną hodowlą zajmowali się m. in. Egipcjanie, Sumerowie czy Babilończycy. Prawdziwy armagedon przeżywają jednak właśnie w XXI wieku. Dlaczego są takie ważne? „Jeśli wyginą pszczoły, wówczas rodzajowi ludzkiemu zostaną już tylko cztery lata” – Albert Einstein. 20 maja obchodzimy Światowy Dzień Pszczół ustanowiony przez ONZ. Jest to inicjatywa Słowenii, która w ten sposób chciała podkreślić znaczenie pszczół dla pozyskiwania żywności i zwracała uwagę, że stosowanie pestycydów w rolnictwie zabija te owady.
Nie musisz lubić miodu i leczyć się propolisem, żeby los pszczół nie zaprzątał ci myśli. Ponad 300 000 gatunków roślin (ponad 87%) na świecie jest zapylanych m.in. przez pszczoły. Rośliny są dla człowieka głównym źródłem pokarmu. Skala produkcji upraw zależnych od zapylaczy wzrosła przez ostatnie 50 lat o 300% czyniąc tym samym nasze życie niezwykle związanym, zwłaszcza z pszczołami. To dzięki ich pracowitości możemy jeść jabłka, maliny, czereśnie, ogórki jak i wiele innych owoców i warzyw. Zapylają też rośliny użytkowane do innych celów – ozdobnych, leczniczych, kosmetycznych i tekstylnych. Jedną z nich jest np. bawełna – a to oznacza, że dzięki pszczołom możemy nosić jeansy czy bawełniane koszulki. Niestety w wyniku wielu czynników w tym głównie działań człowieka, pszczoły zaczynają ginąć. Na świecie istnieje około 20 000 gatunków pszczół. Aż 222 z około 470 gatunków pszczół żyjących w Polsce są zagrożone wyginięciem (opuchowko.poznan.lasy.gov.pl).
Człowiek i pszczoły – scenariusz zajęć
W trakcie tego warsztatu uczniowie i uczennice poznają różnorodne ciekawostki związane z obecnością pszczół w przyrodzie i w życiu człowieka na przestrzeni wieków. Korzystając z tej wiedzy, zastanawiają się nad ich znaczeniem w ekosystemie. Podczas zajęć uczniowie dowiadują się o akcjach społecznych poświęconych ratowaniu pszczół i projektują krótkie działanie zachęcające kolegów i koleżanki do zainteresowania się ochroną pszczół. Lekcja przeznaczona dla klas III i IV szkoły podstawowej (można też ją zaadaptować dla późniejszych etapów nauczania).
Grupa wiekowa: wiek 6-10 lat
Rodzaj zajęć: nauczanie zintegrowane, przyroda, etyka / filozofia, godzina wychowawcza
Miejsce: sala lekcyjna
Czas: 80 minut
Cel zajęć:
- refleksja na zależnościami pomiędzy człowiekiem i pszczołami;
- namysł nad rolą pszczół w życiu człowieka;
- stworzenie okazji do podjęcia działań na rzecz ochrony przyrody (pszczół).
Metody: pracy pokaz, improwizacje ruchowe, dyskusja, ćwiczenia ruchowe
Przygotowanie do zajęć
Aranżacja przestrzeni
Klasa szkolna: krzesła i ławki ustawione pod ścianą, dostęp do otwartej przestrzeni umożliwiającej swobodne poruszanie się całej klasy.
Środki dydaktyczne
Wydrukowane ciekawostki na temat pszczół (dostępne w załączniku, listę tę można dowolnie modyfikować), wydruki ze stron www. Szary papier, flamastry, taśma malarska papierowa, rzutnik, komputer, ekran, głośniki, piłka.
Dodatkowy opis
Ciekawostki o pszczołach – przygotowanie
Przygotuj garść ciekawostek dotyczących pszczół, ich znaczeniu w przyrodzie i w życiu człowieka. Najlepiej dopasować ich ilość do liczby uczestników lekcji/warsztatów. W załączniku znajduje się kilkanaście propozycji pochodzących m.in. z książki pt.: „Pszczoły” autorstwa Piotra Sochy (wydawnictwo Dwie Siostry).
Wydrukuj ciekawostki i potnij tak, by na jednym pasku kartki była jedna ciekawostka. Złóż kartki, wrzuć do pudełka, kapelusza, torby, by uczniowie mogli je w jednym z kolejnych etapów wylosować.
Przebieg zajęć
Pszczoły dookoła – rozgrzewka
1. Zacznij zajęcia od krótkiej rozgrzewki ruchowej, która pozwoli uczniom i uczennicom poczuć się swobodnie, uruchomi ciało i wyobraźnię. Na początek poprowadź ćwiczenie, które pozwoli Ci poznać samopoczucie uczestników. Np. stańcie w kole i niech każdy zaproponuje jakiś ruch, gest, który wyraża jego dzisiejsze samopoczucie i energię – jedna osoba pokazuje, następnie wszyscy powtarzają.
2. Poproś, aby wszyscy zostali w kole. Zaproponuj zabawę w skojarzenia do hasła „pszczoła”. Powiedz, że polega ona tym, że kiedy osoba otrzymuje od kogoś piłeczkę, dzieli się swoim jednym skojarzeniem, a następnie rzuca piłkę do wybranej osoby. Po wyczerpaniu się skojarzeń, przejdźcie do kolejnego zadania.
3. Poproś, by uczniowie swobodnie poruszali się po sali w różnych kierunkach tak, by nie zderzyć się z innymi osobami. Po kilku chwilach poleć, by każdy skupił uwagę na swoich stopach i zaczął przyglądać się i zapamiętywać, jaką drogę wyznaczają dziś jego stopy. Jaki ma kształt, czy jest kręta czy raczej prosta? Po chwili rozdaj uczniom i uczennicom kartki i kredki lub ołówki i poproś, by każdy narysował w schematyczny sposób swoją trasę, którą właśnie pokonał w trakcie rozgrzewki. Następnie poleć, by uczniowie i uczennice dobrali się w pary, wymienili się swoimi rysunkami i spróbowali odtworzyć trasę kolegi lub koleżanki. Zróbcie jeszcze jedną wymianę, niekoniecznie w parach, ważne, żeby każdy miał trasę kogoś innego.
Powiedz uczniom, że pszczoły używają do komunikacji między sobą języka, który ludziom kojarzy się z tańcem. Mogą w ten sposób przekazywać informacje o różnych zjawiskach. Np. pszczoły werbunkowe potrafią wskazać innym pszczołom drogę do pożytku – czyli miejsca, w którym mogą znaleźć pokarm. Ten taniec pozwala im też przekazywać inne informacje. Zapowiedz, że teraz Wy, spróbujecie zastanowić się, jak poszczególne tańce pszczół mogą wyglądać. Poproś, by uczniowie wyobrazili sobie, że trasy które teraz mają w rękach to zapis tańca. Poproś ich o krótką improwizację mówiąc, że jest to:
a) Taniec radości – wykonują go robotnice przygotowujące młodą matkę do lotu godowego.
b) Taniec ostrzegawczy/alarmowy – wykonują go pszczoły zbieraczki po przyniesieniu do ula pokarmu zanieczyszczonego szkodliwymi substancjami
c) Zapytaj uczniów, co jeszcze mogą komunikować sobie pszczoły – wybierzcie najciekawsze propozycje i wykonajcie jeszcze kilka tańców, które je oddają – jak wtedy będziecie się poruszać po tym torze?
4. Następie podziel klasę na trzy mniejsze zespoły i poproś, by każdy z nich, inspirując się ćwiczeniami z rozgrzewki, spróbował przekazać pozostałym jakąś informację za pomocą tańca – niech grupy najpierw ustalą, co chcą powiedzieć innym, a potem przygotują krótki taniec, który ma być jakimś sygnałem, znakiem, komunikatem dla pozostałych.
Zaproś grupy do prezentacji wszystkich trzech tańców po kolei i po każdym spróbujcie odczytać, co to za rodzaj tańca, jaką informację chce przekazać grupa tańczących. Zapytaj, po czym można to było poznać.
5. Na zakończenie możesz rozdać każdej osobie karty z rozrysowanym tańcem pszczół – np. z książki pt. „Pszczoły” Piotra Sochy – tabela V (patrz bibliografia), ciekawe grafiki znajdziesz też w sieci pod hasłem „taniec pszczół”. Wykorzystaj ten moment, żeby przekazać uczniom informacje o tym, jak komunikują się pszczoły.
6. Kończąc rozgrzewkę, poproś uczniów, by przypomnieli sobie swoje spotkanie z pszczołą. Gdzie ono się odbyło (na łące, w lesie, podczas rodzinnego obiadu)? Jak zareagowali na obecność pszczoły w pobliżu? Czy towarzyszył temu jakiś gest, a może jakiś odgłos? Czy spotkany owad na pewno był pszczołą?
Ciekawostki o pszczołach
1. Poproś, by każdy wylosował jedną kartkę z pudełka z ciekawostkami i przeczytał, co jest na niej napisane, ale na razie nie dzielił się z nikim. Następnie podziel grupę na kilkuosobowe zespoły, np. po cztery-pięć osób.
2. Poproś, by członkowie zespołów wymienili się między sobą ciekawostkami. Co z nich wynika? Co jest w nich ciekawego, a co zaskakującego? Co te ciekawostki mówią o znaczeniu pszczół?
3. Kiedy uczniowie wymienią się spostrzeżeniami, poleć, by zastanowili się, jak można przedstawić te ciekawostki pozostałym osobom w interesujący sposób, jak połączyć je ze sobą? Poproś zespoły o przygotowanie krótkiej prezentacji ciekawostek w dowolnej formie: tańca, scenki, recytacji, manifestacji. Mogą do tego działania wykorzystać skojarzenia dotyczące, pszczół, własne wspomnienia związane ze spotkaniem z pszczołami, elementy tańca z rozgrzewki.
4. Zaproś uczniów do obejrzenia wszystkich przygotowanych scenek.
Człowiek i pszczoły
Podsumuj z klasą lekcję. Czego dowiedzieli się z przygotowanych ciekawostek i krótkiej prezentacji, co ich zaskoczyło? Co wydało się szczególnie interesujące? Co łączyło człowieka i pszczoły w przeszłości? Jak wygląda wpływ pszczół na życie człowieka? Jak działalność człowieka wpływa na pszczoły? Co uczniowie myślą na ten temat, po dzisiejszych zajęciach?
Ludzie dla pszczół
Powiedz klasie, że zaprezentujesz działalność ludzi, którzy troszczą się o przetrwanie pszczół. Pokaż przykłady akcji, które mają na celu ochronę tego gatunku lub zwrócenie uwagi na ich rolę w ekosystemie. Może to być np. krótki film z akcji społecznej Greenpeace pt. „Adoptuj Pszczołę” https://adoptujpszczole.pl/.
Opowiedz, o osobach i organizacjach, które uważają pszczoły za ważne – wyjaśnij, dlaczego chcą chronić pszczoły i co w związku z tym robią. Spytaj uczniów, co myślą o takich działaniach – czy są potrzebne, czy mają szanse być skuteczne? Poproś, by uargumentowali swoje zdanie.
Akcja
Poproś, aby uczniowie wrócili do swoich zespołów z poprzednich zajęć. Każda grupa zastanawia się nad tym, na jaką kwestię związaną z pszczołami, chciałaby zwrócić uwagę innym uczniom Waszej szkoły. Jak mogłaby wyglądać taka akcja? O czym warto powiedzieć, o czym poinformować? Jakie hasło mogłaby towarzyszyć takiej akcji? Jakie działania? Jak można wykorzystać informacje z filmu „Adoptuj pszczołę” i poprzednich zajęć?
Po chwili pracy w grupach poproś o zaprezentowanie pomysłów zespołów na forum. Poproś uczniów o dzielenie się wrażeniami z obejrzanych akcji. Zapytaj, które elementy przyciągają uwagę odbiorców i dlaczego. Co można dodać do poszczególnych prezentacji? Z czego zrezygnować? Na koniec wspólnie zdecydujcie, czy chcecie takie działania przeprowadzić w szkole.
Materiały do pobrania
Informacje o pszczołach cz.1.. (docx, 118 Kb)Informacje o pszczołach cz.2.. (docx, 118 Kb)Informacje o pszczołach cz.3.. (docx, 117 Kb)
Karolina Pluta, trenerka, performerka, pedagożka teatru, certyfikowana tutorka Szkoły Liderów, prezeska zarządu Stowarzyszenia Pedagogów Teatru…
źródło: teatrotekaszkolna.pl, fot. anyutaanna.blogspot.com
autyzm.life i neuroróżnorodni 