Wstęp – „Moje dziecko nie mówi… co robić?”
To jedno z najczęściej wpisywanych w Google zdań przez rodziców dzieci w spektrum: „Moje dziecko nie mówi”, „jak rozwijać mowę w autyzmie?”. Pojawia się lęk, bezradność i tysiące pytań: Czy zacznie mówić? Czy jest jeszcze szansa? Co mogę robić w domu?
Najpierw ważna myśl:
dziecko, które nie mówi – nadal komunikuje się z nami. Potrzebuje jedynie narzędzia, które ułatwi mu ten proces, zanim (lub równolegle z tym, gdy) rozwinie się mowa werbalna.
Mamy dziś wiele skutecznych metod wspierania rozwoju komunikacji u dzieci z autyzmem – od gestów i AAC, przez PECS, aż po proste strategie domowe, które rodzic może wdrażać natychmiast.
Dlaczego dziecko z autyzmem może nie mówić?
Przyczyny braku mowy lub mowy bardzo ograniczonej w spektrum mogą być różne i często współwystępują:
- opóźniony rozwój mowy i komunikacji
- trudności z naśladowaniem
- odmienny rozwój interakcji społecznych
- ograniczony kontakt wzrokowy i uwaga naprzemienna
- nadwrażliwości lub podwrażliwości sensoryczne
- trudności z motywacją komunikacyjną („komunikuję się tylko wtedy, gdy muszę”)
Ważne jest jedno:
brak mowy to nie to samo, co brak rozumienia, inteligencji czy możliwości rozwoju.
👉 Przeczytaj eBook:
Komunikacja to nie tylko słowa – dlaczego alternatywne metody pomagają?
Dziecko, które najpierw dostaje narzędzie komunikacji (gest, piktogram, obrazek, symbol, urządzenie AAC), zaczyna:
- rozumieć sens wymiany społecznej
- budować intencję komunikowania się
- zmniejszać frustrację
- ćwiczyć mózg pod rozwój mowy
Badania i praktyka pokazują jednoznacznie:
👉 metody alternatywnej komunikacji nie opóźniają mowy – one wręcz ją przyspieszają.
PECS – najpopularniejsza metoda, gdy dziecko nie mówi
PECS (Picture Exchange Communication System) to system wymiany obrazków, w którym dziecko daje symbol, aby coś otrzymać lub coś zakomunikować.
Dlaczego działa tak dobrze u dzieci z ASD?
- uczy naprzemienności i inicjowania komunikacji
- jest konkretna i wizualna (a dzieci w spektrum często myślą obrazami)
- daje szybłe efekty – dziecko jest rozumiane
- obniża frustrację i wybuchy złości
- można ją stosować w domu, przedszkolu, terapii
Nie jest to system „na zawsze” – często PECS jest mostem do mowy lub AAC mówionej.
AAC – gdy potrzebne są szersze możliwości komunikacji
AAC (komunikacja alternatywna i wspomagająca) to parasol pojęć, pod który wchodzą m.in.:
- gesty naturalne
- Makaton
- książki komunikacyjne
- tablety z aplikacjami mówionymi
- symbole PCS / ARASAAC
AAC jest świetne, gdy:
- mowa rozwija się wolno
- dziecko chce mówić „więcej”, niż potrafi
- potrzebujemy komunikacji 24/7, nie tylko w terapii
📌 Powiązane artykuły
📌 Chcesz wiedzieć więcej?
Przeczytaj też:
- Czy moje dziecko z autyzmem zacznie mówić? Wskazówki dla rodziców
- Jak wyrażać swoje potrzeby zimą – trening komunikacji
- Jak wspierać rozwój komunikacji u dzieci niemówiących? Ćwiczenia logopedyczne
- Najlepsze techniki AAC dla dzieci niemówiących ze spektrum autyzmu – sesja terapeutyczna
- Autyzm i Komunikacja: Jakie metody są najskuteczniejsze?
Gesty – pierwszy krok, gdy dziecko mówi mało
Gesty są często najlepszym początkiem, bo:
- pojawiają się szybciej niż słowa
- są naturalne dla mózgu dziecka
- wzmacniają relację i kontakt wzrokowy
- budują fundament pod rozwój mowy
Gesty typu: „jeszcze”, „pić”, „tak”, „nie” mogą całkowicie zmienić codzienność.
👉 Przeczytaj również:
Co rodzic może robić w domu, aby rozwijać mowę?
Proste strategie „tu i teraz”:
✅ mów krótkimi zdaniami: „Chcesz sok?”, „Otwórz drzwi”, „Daj mi auto”
✅ komentuj, zamiast odpytywać: mniej „powiedz!”, więcej „Widzę, że masz misia. Miś śpi.”
✅ daj możliwość wyboru: (2 rzeczy → dziecko musi coś zakomunikować)
✅ zabawy dźwiękonaśladowcze i piosenki z gestami
✅ pauzy i czekanie – zostaw przestrzeń na reakcję
✅ zabawy w naprzemienność – turlanie piłki, budowanie wieży
Kiedy zgłosić się do specjalisty?
Warto działać, jeśli:
- dziecko nie mówi do 2–3 roku życia
- mówi, ale bardzo rzadko, echolalicznie lub bez intencji
- nie wskazuje, nie gestykuluje i nie inicjuje kontaktu
Komu zaufać?
- logopedzie
- neurologopedzie
- terapeucie AAC
- terapeucie PECS
- terapeucie SI (jeśli są trudności sensoryczne)
Podsumowanie – mowa to podróż, a nie wyścig
Każde dziecko z autyzmem rozwija mowę we własnym tempie. Najważniejsze jest:
⭐ dać narzędzie komunikacji jak najwcześniej
⭐ rozwijać intencję, a nie tylko słowa
⭐ łączyć PECS / AAC z pracą nad mową
⭐ wspierać, a nie naciskać
⭐ mówić do dziecka prostym, ciepłym językiem
Nawet jeśli „dziecko nie mówi” dziś — może zacząć komunikować się jutro.
A mowa często przychodzi wtedy, gdy znika presja i pojawia się relacja.
Najczęściej zadawane pytania
Czy PECS opóźnia mowę?
Nie. Badania pokazują, że PECS sprzyja rozwojowi mowy i obniża frustrację.
Jak rozwijać mowę u dziecka z autyzmem w domu?
Krótkie zdania, gesty, wybory, pauzy, zabawy naprzemienne, dźwiękonaśladowanie.
Co zrobić, gdy dziecko nie mówi?
Wprowadzić narzędzie komunikacji (PECS/AAC/gest), skonsultować się ze specjalistą, budować intencję komunikacji zamiast wymuszać słowa.
📌 Subskrybuj
Chcesz otrzymywać gotowe wskazówki, ćwiczenia i karty pracy wspierające komunikację?
Subskrybuj autyzm.life i neuroróżnorodni 💛
📌 2 warianty subskrypcji:
✨ 5 zł/mies. – Dostęp do artykułów i miniszkoleń
✨ 10 zł/mies. – Dostęp Premium + karty pracy, checklisty i materiały
👉 Arkusze pracy, materiały dla uczniów ze spektrum autyzmu Zespół Aspergera
👉 Czytaj otwarte, aktualne artykuły
📚 Szukasz gotowych ćwiczeń i scenariuszy?
Zobacz nasze eBooki i Pakiety lekcyjne – proste rozwiązania, które wspierają komunikację, emocje i rozwój dziecka na co dzień.
autyzm.life i neuroróżnorodni 