Dla dzieci ze spektrum autyzmu (ASD) pójście do szkoły może być wyzwaniem ze względu na lęk przed zmianami, nadmiar bodźców sensorycznych, trudności społeczne lub inne czynniki, które wywołują u nich stres. Kiedy dziecko odmawia pójścia do szkoły, rodzice często czują się bezradni. Ten przewodnik pomoże rodzicom zrozumieć, co może być przyczyną niechęci dziecka do szkoły i jak w sposób skuteczny i wspierający podejść do tego problemu.

Krok 1: Zrozumienie Przyczyny

• Obserwacja Zachowania: Uważnie obserwuj zachowanie dziecka i staraj się zidentyfikować, co konkretnie może być przyczyną niechęci do szkoły. Czy dziecko staje się niespokojne rano? Czy jest coś, co wywołuje lęk (np. hałas, tłumy, zajęcia sportowe)?
• Rozmowa z Dzieckiem: Jeśli to możliwe, porozmawiaj z dzieckiem, aby dowiedzieć się, co czuje. Używaj prostego języka i zadawaj konkretne pytania, takie jak: „Co sprawia, że nie chcesz iść do szkoły?” lub „Czy jest coś, co cię martwi w szkole?”.
• Konsultacja z Nauczycielem: Skontaktuj się z nauczycielem, aby dowiedzieć się, czy w szkole miały miejsce jakieś sytuacje, które mogły wywołać stres lub niepokój u dziecka. Może to być konflikt z rówieśnikiem, trudność z zadaniami lub zmiana w rutynie.

Krok 2: Tworzenie Bezpiecznego Środowiska Szkolnego

• Współpraca ze Szkołą: Skontaktuj się ze szkołą i wspólnie z nauczycielem oraz zespołem wsparcia (psychologiem, pedagogiem) omówcie, jakie kroki można podjąć, aby uczynić środowisko szkolne bardziej przyjaznym dla Twojego dziecka.
• Przygotowanie Harmonogramu Dnia: Przygotuj wizualny harmonogram dnia szkolnego, który pomoże dziecku zrozumieć, co będzie się działo krok po kroku. Możesz używać obrazków lub prostych ikon, które ilustrują kolejne zajęcia.
• Stworzenie Kącika Wyciszenia: Zaproponuj nauczycielowi stworzenie kącika wyciszenia w klasie, gdzie dziecko może się udać, kiedy poczuje się przytłoczone.

Krok 3: Budowanie Rutyn i Przygotowanie Dziecka na Szkołę

• Stałe Rutyny Poranne: Ustal stałą, przewidywalną rutynę poranną, która przygotowuje dziecko na wyjście do szkoły. Może to być śniadanie, ubieranie się, pakowanie plecaka, krótka zabawa relaksacyjna. Stałe rutyny pomagają dziecku poczuć się bezpiecznie.
• Wizualne Przypomnienia: Używaj „przypominaczy” wizualnych, takich jak piktogramy lub listy kontrolne, które krok po kroku pokazują, co dziecko powinno zrobić przed wyjściem do szkoły.
• Przygotowanie na Zmiany: Jeśli plan dnia w szkole ulegnie zmianie, uprzedź dziecko o tym wcześniej. Możesz użyć wizualnych narzędzi, aby pokazać, co się zmieni i co pozostanie takie samo.

Krok 4: Nauka Technik Samoregulacji

• Techniki Oddechowe i Relaksacyjne: Naucz dziecko prostych technik oddechowych (np. oddychanie „na cztery”) lub innych metod relaksacyjnych, które może stosować, gdy czuje się zestresowane. Ćwiczcie je regularnie, aby stały się nawykiem.
• Zestaw Uspokajający: Przygotuj „zestaw uspokajający”, który dziecko może zabrać ze sobą do szkoły. Mogą to być ulubione przedmioty sensoryczne, małe zabawki, kolorowanki, książeczki z obrazkami czy karty z technikami relaksacyjnymi.

Krok 5: Wzmacnianie Umiejętności Społecznych

• Ćwiczenia Społeczne w Domu: Wprowadź ćwiczenia społeczne w domu, które pomogą dziecku lepiej rozumieć sytuacje szkolne. Możesz organizować zabawy w role, które symulują typowe sytuacje szkolne, takie jak rozmowa z rówieśnikiem, rozwiązywanie konfliktu czy proszenie o pomoc.
• Wsparcie w Nawiązywaniu Przyjaźni: Jeśli to możliwe, spróbuj umówić się z rodzicami innych dzieci na spotkania poza szkołą, aby dziecko miało okazję zbudować relacje z rówieśnikami w bardziej kontrolowanym środowisku.

Krok 6: Współpraca z Nauczycielem i Specjalistami

• Regularna Komunikacja z Nauczycielem: Ustal harmonogram regularnych spotkań lub rozmów z nauczycielem, aby omawiać postępy dziecka i wspólnie ustalać strategie wsparcia.
• Współpraca z Zespołem Wsparcia: Skontaktuj się z psychologiem szkolnym, terapeutą zajęciowym lub innym specjalistą, aby opracować indywidualny plan wsparcia. Możliwe działania mogą obejmować terapię behawioralną, programy rozwoju umiejętności społecznych, czy wsparcie w regulacji sensorycznej.

Krok 7: Pozytywne Wzmacnianie i Motywacja

• Pozytywne Wzmocnienie: Nagradzaj dziecko za każdy krok w kierunku pójścia do szkoły, nawet jeśli jest to mały postęp. Możesz używać systemu nagród, np. naklejek, które można zbierać i wymieniać na większe nagrody.
• Motywacyjne Przypomnienia: Stosuj motywacyjne przypomnienia, które pomogą dziecku skupić się na pozytywnych aspektach szkoły, takich jak ulubione zajęcia, spotkania z kolegami czy ulubione przerwy.

Krok 8: Elastyczność i Dostrojenie się do Dziecka

• Bądź Elastyczny: Bądź gotów dostosować podejście, jeśli sytuacja wymaga innego działania. Ważne, aby być otwartym na zmiany i dostosowywać strategie w zależności od reakcji dziecka.
• Daj Czas na Adaptację: Pamiętaj, że adaptacja do szkoły może zająć trochę czasu. Bądź cierpliwy i wspierający. Upewnij się, że dziecko czuje się bezpieczne i kochane, niezależnie od tego, jak długo to potrwa.

Krok 9: Szukanie Profesjonalnej Pomocy

• Konsultacja ze Specjalistą: Jeśli problem utrzymuje się i wpływa na codzienne życie dziecka, rozważ konsultację z psychologiem, terapeutą zajęciowym, logopedą czy innym specjalistą, który może zaoferować dodatkowe wsparcie i pomoc.

Checklista: Co robić, kiedy dziecko ze spektrum autyzmu nie chce iść do szkoły

1. Zrozumienie Przyczyny:
   • Obserwuj zachowanie dziecka i identyfikuj możliwe przyczyny.
   • Porozmawiaj z dzieckiem o jego obawach.
   • Skonsultuj się z nauczycielem i zespołem wsparcia.
2. Tworzenie Bezpiecznego Środowiska Szkolnego:
   • Współpracuj ze szkołą w celu poprawy środowiska.
   • Przygotuj wizualny harmonogram dnia szkolnego.
   • Zorganizuj kącik wyciszenia w klasie.
3. Budowanie Rutyn i Przygotowanie Dziecka na Szkołę:
   • Ustal stałe rutyny poranne.
   • Używaj wizualnych „przypominaczy”.
   • Przygotuj dziecko na ewentualne zmiany w planie dnia.
4. Nauka Techniki Samoregulacji:
   • Naucz dziecko technik oddechowych i relaksacyjnych.
   • Przygotuj „zestaw uspokajający” na czas pobytu w szkole.
5. Wzmacnianie Umiejętności Społecznych:
   • Ćwicz sytuacje społeczne w domu.
   • Wspieraj nawiązywanie przyjaźni poza szkołą.
6. Współpraca z Nauczycielem i Specjalistami:
   • Regularnie komunikuj się z nauczycielem.
   • Współpracuj z zespołem wsparcia.
7. Pozytywne Wzmacnianie i Motywacja:
   • Używaj pozytywnego wzmocnienia i systemu nagród.
   • Stosuj motywacyjne przypomnienia o pozytywnych aspektach szkoły.
8. Elastyczność i Dostrojenie się do Dziecka:
   • Bądź elastyczny i gotów na dostosowanie strategii.
   • Daj dziecku czas na adaptację.
9. Szukanie Profesjonalnej Pomocy:
   • Skonsultuj się ze specjalistą, jeśli problem się utrzymuje.

Dzięki temu przewodnikowi rodzice mogą znaleźć konkretne kroki i strategie, które pomogą ich dziecku przezwyciężyć lęk i niechęć do chodzenia do szkoły, tworząc bardziej wspierające i zrozumiałe środowisko zarówno w domu, jak i w szkole.