Jak wspierać rozwój dziecka dzięki praktycznym ćwiczeniom i narzędziom dostosowanym do jego potrzeb.
Podwójna diagnoza
Podwójna diagnoza ASD (spektrum autyzmu) i ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej) to zjawisko coraz częściej spotykane w praktyce terapeutycznej i edukacyjnej. Połączenie tych dwóch zaburzeń sprawia, że dziecko może borykać się z wieloma trudnymi do opanowania objawami, wymagającymi indywidualnego i holistycznego podejścia terapeutycznego.
Czym jest podwójna diagnoza?
ASD i ADHD są dwoma odrębnymi jednostkami diagnostycznymi, które często współwystępują. Każde z nich niesie ze sobą specyficzne objawy:
- ASD:
- Trudności w komunikacji werbalnej i niewerbalnej.
- Powtarzalne wzorce zachowań i ograniczone zainteresowania.
- Nadwrażliwość sensoryczna.
- ADHD:
- Problemy z koncentracją i uwagą.
- Nadmierna impulsywność i aktywność ruchowa.
- Trudności z zarządzaniem czasem i organizacją działań.
Podwójna diagnoza oznacza, że objawy tych zaburzeń nakładają się na siebie, co może prowadzić do dodatkowych wyzwań, takich jak intensywniejsze trudności w regulacji emocji czy zachowań.
Objawy dzieci z podwójną diagnozą:
- Szybkie przechodzenie od jednego zadania do drugiego bez zakończenia poprzedniego.
- Wybuchy złości spowodowane frustracją wynikającą z trudności w komunikacji.
- Przeciążenie sensoryczne prowadzone do wycofania lub nadmiernej reaktywności.
- Problemy z nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji społecznych.
- Impulsywność utrudniająca uczestnictwo w zajęciach grupowych.
Dlaczego zintegrowane podejście terapeutyczne jest kluczowe?
Podwójna diagnoza wymaga kompleksowego podejścia, ponieważ tradycyjne metody terapii dla ASD lub ADHD w izolacji mogą nie być wystarczające. Terapia powinna obejmować:
- Indywidualne podejście terapeutyczne: Każde dziecko jest inne, dlatego konieczne jest dopasowanie strategii do jego unikalnych potrzeb.
- Współpracę zespołu specjalistów: Logopedzi, terapeuci zajęciowi, psycholodzy i pedagodzy powinni wspólnie tworzyć plan terapeutyczny.
- Zaangażowanie rodziców: Regularna komunikacja i szkolenia dla rodziców są kluczowe dla kontynuacji terapii w domu.
Wyzwaniem jest łączenie terapii
Celem zintegrowanego podejścia jest nie tylko redukcja objawów, ale również wspieranie rozwoju umiejętności potrzebnych w codziennym życiu. W artykule przedstawimy skuteczne strategie terapeutyczne, które wspierają dzieci z podwójną diagnozą, obejmując:
- Terapie behawioralne i ich rolę w budowaniu pożądanych zachowań.
- Znaczenie terapii zajęciowej w rozwijaniu samodzielności i integracji sensorycznej.
- Terapie mowy i języka, które wspierają komunikację i rozwój społeczny.
Podwójna diagnoza nie musi być przeszkodą w osiągnięciu sukcesów terapeutycznych. Kluczem jest spójne i wielowymiarowe wsparcie dziecka, które pomaga mu rozwijać się na wielu płaszczyznach.
Podwójna diagnoza ASD (spektrum autyzmu) i ADHD może być wyzwaniem dla rodziców, nauczycieli oraz terapeutów. Każde dziecko z taką diagnozą wymaga indywidualnego podejścia, dostosowanego do jego potrzeb i trudności. W tym artykule omówimy skuteczne strategie terapeutyczne, które mogą pomóc w codziennym życiu i wspierać rozwój dziecka.
Skuteczne terapie behawioralne dla dzieci z podwójną diagnozą
Terapie behawioralne to jedno z kluczowych narzędzi w pracy z dziećmi z ASD i ADHD. Używane metody koncentrują się na kształtowaniu pożądanych zachowań i eliminacji zachowań problemowych.
1. Terapia behawioralna stosowana (ABA):
- Uczy dzieci konkretnych umiejętności poprzez systematyczne wzmacnianie pozytywnych zachowań.
- Skupia się na poprawie komunikacji, umiejętności społecznych oraz samodzielności.
- Przykład: Dziecko uczęszczające na ABA może nauczyć się zarządzać impulsami, co pomaga w skupieniu się na zadaniach szkolnych.
2. Kognitywno-behawioralna terapia (CBT):
- Pomaga dzieciom zrozumieć swoje emocje i uczy, jak reagować na stresujące sytuacje.
- Szczególnie skuteczna w redukcji lęku, który często towarzyszy podwójnej diagnozie.
3. Pozytywne wzmocnienie:
- Wspiera rozwój pożądanych zachowań poprzez nagradzanie osiągnięć.
- Przykład: Dziecko otrzymuje pochwałę za spokojne czekanie na swoją kolej w trakcie zabawy.
Rola terapii zajęciowej w leczeniu ASD i ADHD
Terapia zajęciowa skupia się na wspieraniu dziecka w codziennych czynnościach, takich jak ubieranie się, jedzenie czy zabawa. Jest kluczowa w rozwijaniu samodzielności i radzeniu sobie z trudnościami sensorycznymi.
1. Integracja sensoryczna (SI):
- Pomaga dzieciom lepiej przetwarzać bodźce sensoryczne, takie jak dźwięk, dotyk czy ruch.
- Przykład: Dziecko nadwrażliwe na hałas może skorzystać z treningu sensorycznego, co zmniejsza jego stres w głośnych miejscach.
2. Trening samodzielności:
- Uczy dzieci wykonywania podstawowych czynności życia codziennego.
- Przykład: Używanie specjalnych narzędzi, takich jak kolorowe przypomnienia, może pomóc dziecku w zapamiętywaniu kolejności ubierania się.
3. Rozwijanie umiejętności motorycznych:
- Pracuje nad poprawą koordynacji ruchowej i motoryki małej.
- Przykład: Ćwiczenia z piłkami czy ścieżki sensoryczne pomagają dziecku lepiej kontrolować ciało.
Znaczenie terapii mowy i języka u dzieci z ASD i ADHD
Dzieci z podwójną diagnozą często doświadczają trudności w komunikacji werbalnej i niewerbalnej. Terapia mowy i języka odgrywa kluczową rolę w rozwijaniu tych umiejętności.
1. Rozwijanie komunikacji:
- Terapia pomaga dzieciom uczyć się nowych słów i zwrotów oraz lepiej rozumieć innych.
- Przykład: Użycie systemu PECS (Picture Exchange Communication System) wspiera dzieci niemówiące w wyrażaniu potrzeb.
2. Ćwiczenia logopedyczne:
- Skupiają się na poprawie artykulacji, intonacji oraz rytmu mowy.
- Przykład: Dziecko uczęszczające na zajęcia logopedyczne może nauczyć się lepiej wymawiać głoski, co poprawia jego zrozumiałość w rozmowach.
3. Rozwijanie umiejętności społecznych poprzez mowę:
- Nauka prowadzenia rozmów, rozumienia emocji i wyrażania własnych uczuć.
- Przykład: Scenki rodzajowe na zajęciach uczą dzieci, jak reagować w sytuacjach społecznych.
Podsumowanie
Dzieci z podwójną diagnozą ASD i ADHD wymagają zintegrowanego podejścia terapeutycznego. Terapie behawioralne, zajęciowe oraz terapia mowy i języka są nieodzowne w wspieraniu ich rozwoju. Kluczem do sukcesu jest indywidualne podejście oraz ścisła współpraca rodziców, nauczycieli i terapeutów, która pozwala na budowanie solidnych fundamentów dla przyszłych osiągnięć dziecka. Poniżej przedstawiamy Przykładowe zajęcia terapeutyczne dla dziecka z podwójną diagnozą ASD i ADHD.
Przykładowe zajęcia terapeutyczne dla dziecka z podwójną diagnozą ASD i ADHD
Profil dziecka:
- Imię: Michał
- Wiek: 8 lat
- Diagnoza: Spektrum autyzmu (ASD) i ADHD
- Główne trudności: Nadwrażliwość sensoryczna, problemy z koncentracją i komunikacją werbalną, impulsywność.
Cel zajęć:
- Rozwijanie umiejętności społecznych i komunikacyjnych.
- Wspieranie regulacji emocji i zarządzania impulsami.
- Poprawa przetwarzania bodźców sensorycznych.
- Wzmacnianie samodzielności w codziennych czynnościach.
Plan zajęć terapeutycznych (1 godzina)
1. Część wstępna (10 minut): Rozgrzewka sensoryczna
- Cel: Przygotowanie dziecka do zajęć poprzez regulację układu nerwowego.
- Aktywności:
- Ścieżka sensoryczna (chodzenie po matach o różnych teksturach).
- Zabawki do ściskania (piłeczki antystresowe, gniotki).
- Ćwiczenia oddechowe: dmuchanie pęcherzyków lub półprzezroczystych płatków kwiatów.
2. Część główna (40 minut)
a) Rozwijanie umiejętności komunikacyjnych (15 minut)
- Cel: Wzmacnianie komunikacji werbalnej i niewerbalnej.
- Metody:
- Używanie PECS (Picture Exchange Communication System) do wyrażania potrzeb.
- Nauka prostych zdań opisujących emocje: „Jestem smutny, bo…”.
- Zabawa z lalkami: odgrywanie scenek społecznych (np. proszenie o pomoc, dzielenie się zabawkami).
b) Trening regulacji emocji (15 minut)
- Cel: Nauka radzenia sobie z frustracją i impulsywnością.
- Aktywności:
- Gra planszowa z elementami oczekiwania na swoją kolej.
- Technika „STOP i pomyśl”: karty z instrukcjami do złagodzenia emocji (np. „Weź głęboki oddech”).
- Kolorowanie mandali jako ćwiczenie na wyciszenie.
c) Integracja sensoryczna (10 minut)
- Cel: Wspieranie przetwarzania bodźców sensorycznych.
- Metody:
- Zabawa w „tunelu sensorycznym” (czołganie się przez kolorowy tunel).
- Układanie klocków sensorycznych według koloru i tekstury.
3. Część końcowa (10 minut): Relaksacja i podsumowanie
- Cel: Wyciszenie po zajęciach i utrwalenie osiągnięć.
- Aktywności:
- Masaż relaksacyjny rękami lub miękką piłeczką na plecach dziecka.
- Rozmowa podsumowująca: Co dzisiaj zrobiłeś? Co sprawiło Ci przyjemność?
- Słuchanie spokojnej muzyki lub dźwięków natury.
Narzędzia i materiały:
- Karty PECS.
- Maty i ścieżki sensoryczne.
- Kolorowe klocki o różnych fakturach.
- Gry planszowe dostosowane do wieku dziecka.
- Mandale do kolorowania i kredki.
- Tunel sensoryczny.
Podsumowanie
Zajęcia terapeutyczne dla dziecka z podwójną diagnozą ASD i ADHD powinny być dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka. Ważne jest zapewnienie różnorodności aktywności oraz łączenie nauki z zabawą, co pomaga w budowaniu motywacji i pozytywnych skojarzeń z terapią.
autyzm.life i neuroróżnorodni 