Skuteczny program zajęć rewalidacyjnych wspierający rozpoznawanie i wyrażanie emocji u dzieci z ASD i niepełnosprawnością intelektualną. Metody pracy, ćwiczenia i techniki

Wprowadzenie

Rozpoznawanie i wyrażanie emocji to kluczowy element rozwoju społeczno-emocjonalnego dzieci, szczególnie tych ze spektrum autyzmu (ASD) oraz niepełnosprawnością intelektualną. Dzieci te często mają trudności w identyfikacji i regulacji własnych uczuć, co może prowadzić do problemów komunikacyjnych i trudności w relacjach z rówieśnikami. Program zajęć rewalidacyjnych ma na celu rozwijanie umiejętności emocjonalnych poprzez różnorodne metody dydaktyczne, ćwiczenia i techniki wspierające.

Cele programu

• Nauka rozpoznawania podstawowych emocji (radość, smutek, złość, strach, zdziwienie, wstręt).
• Rozwijanie umiejętności nazywania i wyrażania emocji w sposób akceptowalny społecznie.
• Wzmacnianie samoświadomości emocjonalnej oraz umiejętności samoregulacji.
• Budowanie umiejętności rozumienia emocji innych osób i reagowania na nie.
• Kształtowanie umiejętności rozwiązywania konfliktów poprzez komunikację emocjonalną.

Metody pracy

• Metoda obrazkowa – wykorzystanie piktogramów, zdjęć i historyjek obrazkowych do nauki rozpoznawania emocji.
• Drama i odgrywanie ról – ćwiczenie różnych sytuacji społecznych poprzez inscenizacje i teatrzyk.
• Ćwiczenia sensoryczne – wykorzystanie dotyku, dźwięku i ruchu do nauki reakcji emocjonalnych.
• Ćwiczenia oddechowe i relaksacyjne – nauka technik wyciszających, które pomagają w samoregulacji emocjonalnej.
• Zabawy ruchowe i rytmiczne – łączenie ekspresji emocjonalnej z ruchem i muzyką.
• Karty pracy – indywidualne i grupowe ćwiczenia wspierające identyfikację i wyrażanie emocji.

Przebieg zajęć rewalidacyjnych

1. Wprowadzenie do tematu emocji (15 min)

• Nauczyciel prezentuje ilustracje przedstawiające różne emocje.
• Dzieci próbują nazywać emocje i dzielić się swoimi doświadczeniami.
• Ćwiczenie mimiczne – naśladowanie min i gestów związanych z daną emocją.

2. Zabawa „Koło emocji” (20 min)

• Dzieci losują obrazek z emocją i próbują przedstawić ją mimiką, ruchem lub dźwiękiem.
• Inni uczestnicy zgadują, jaką emocję przedstawia kolega.
• Omówienie sytuacji, w których można odczuwać daną emocję.

3. Historyjki społeczne i scenki dramowe (30 min)

• Odczytywanie krótkich opowiadań o codziennych sytuacjach emocjonalnych.
• Wspólne analizowanie, jak bohaterowie mogą się czuć i jakie mogą mieć reakcje.
• Odgrywanie ról – dzieci ćwiczą sposoby wyrażania emocji w bezpiecznym środowisku.

4. Praca z kartami pracy (15 min)

• Dopasowywanie emocji do sytuacji.
• Rysowanie własnych emocji w formie kreatywnych obrazków.
• Uzupełnianie dialogów bohaterów zgodnie z ich uczuciami.

5. Relaksacja i techniki samoregulacji (10 min)

• Proste ćwiczenia oddechowe (np. „dmuchanie piórka”, „oddech balonika”).
• Słuchanie spokojnej muzyki i relaksacja z wykorzystaniem piłeczek sensorycznych.
• Ćwiczenia rozluźniające napięcie w ciele.

Podsumowanie i ocena postępów

• Każde dziecko wybiera jedną emocję, którą najlepiej zapamiętało i opowiada o niej.
• Nauczyciel podsumowuje zajęcia, podkreślając najważniejsze wnioski.
• Indywidualna praca nad wyzwaniami emocjonalnymi u poszczególnych dzieci.

Materiały i pomoce dydaktyczne

• Karty obrazkowe z emocjami.
• Historyjki społeczne i książeczki terapeutyczne.
• Lusterka do ćwiczeń mimicznych.
• Pudełko emocji – losowanie sytuacji i emocji.
• Nagrania dźwiękowe przedstawiające różne nastroje.
• Akcesoria do ćwiczeń relaksacyjnych (piłeczki, koce sensoryczne, muzyka).

Modyfikacje i dostosowania

• Dla dzieci niemówiących – wykorzystanie komunikacji alternatywnej (PECS, Makaton).
• Dla dzieci z nadwrażliwością sensoryczną – możliwość indywidualnego dostosowania intensywności bodźców.
• Dla dzieci z trudnościami w koncentracji – podział zajęć na krótsze sekwencje i wykorzystanie ruchu.

Podsumowanie

Program zajęć rewalidacyjnych dotyczący rozpoznawania i wyrażania emocji pomaga dzieciom z ASD, niepełnosprawnością intelektualną i innymi trudnościami w lepszym rozumieniu własnych stanów emocjonalnych i uczeniu się adekwatnych reakcji. Poprzez aktywne, multisensoryczne metody nauki dzieci mogą stopniowo rozwijać umiejętności społeczne i emocjonalne, co ma pozytywny wpływ na ich funkcjonowanie w grupie i codziennym życiu.

Regularne stosowanie tego programu umożliwia dziecku lepszą samoregulację, zwiększa jego pewność siebie i pomaga w budowaniu pozytywnych relacji z innymi.