Etapy PECS, korzyści i sposoby wdrożenia w pracy terapeutycznej oraz edukacyjnej. Dowiedz się, jak PECS pomaga w rozwoju umiejętności komunikacyjnych i społecznych.

Picture Exchange Communication System (PECS) to metoda komunikacji alternatywnej opracowana przez Lori Frost i dr. Andrew Bondy’ego w 1984 roku. System ten po raz pierwszy wdrożono w programie Delaware Autistic Program, a jego celem było wspieranie osób z autyzmem w rozwijaniu funkcjonalnych umiejętności komunikacyjnych. PECS opiera się na behawioralnej koncepcji B.F. Skinnera, w której centralnym elementem jest analiza zachowania. Metoda ta zyskała na popularności i jest powszechnie stosowana w różnych środowiskach terapeutycznych oraz edukacyjnych na całym świecie. Na czym polega PECS, jakie są jego etapy oraz jakie korzyści przynosi osobom ze spektrum autyzmu przedstawiamy poniżej.

Czym jest Picture Exchange Communication System?

PECS to metoda komunikacji oparta na wymianie obrazków, co umożliwia osobom z trudnościami w porozumiewaniu się wyrażenie swoich potrzeb, pragnień i uczuć. System ten wykorzystuje obrazy, piktogramy lub zdjęcia jako środki przekazu, które dziecko lub dorosły z ASD może pokazywać, aby komunikować się z innymi. W odróżnieniu od wielu innych metod wspomagających komunikację, PECS koncentruje się na nauce inicjowania interakcji oraz na samodzielnym podejmowaniu prób komunikacji przez osobę uczącą się.

Etapy PECS

Protokół PECS składa się z sześciu etapów, które stopniowo wprowadzają osobę uczącą się w świat komunikacji wizualnej:

1. Pierwszy etap – Wymiana pojedynczego obrazka: Uczeń uczy się, jak podać pojedynczy obrazek, aby uzyskać pożądany przedmiot lub aktywność. W tym etapie konieczna jest współpraca dwóch osób – nauczyciela oraz tzw. wspomagającego fizycznie, który asystuje dziecku w przekazywaniu obrazka.
2. Drugi etap – Inicjacja spontaniczna: Uczeń uczy się spontanicznego sięgania po obrazek i samodzielnego podawania go w celu zainicjowania interakcji. Nacisk kładzie się na rozwijanie umiejętności niezależnej inicjatywy komunikacyjnej.
3. Trzeci etap – Dyskryminacja obrazków: Uczeń uczy się wybierać spośród dwóch lub więcej obrazków ten, który odpowiada jego aktualnej potrzebie. W ten sposób rozwija umiejętność różnicowania symboli i precyzyjnego wyrażania swoich potrzeb.
4. Czwarty etap – Konstruowanie prostych zdań: Uczeń łączy obrazek „Ja chcę” z obrazkiem przedstawiającym przedmiot, który chce otrzymać. Na tym etapie stosuje się specjalne paski do konstruowania prostych wypowiedzi, np. „Ja chcę jabłko”.
5. Piąty etap – Odpowiadanie na pytania: Uczeń uczy się odpowiadać na pytania typu „Co chcesz?” lub „Co widzisz?”, używając wcześniej opanowanych obrazków. Celem jest rozwijanie umiejętności rozumienia pytań i udzielania odpowiedzi.
6. Szósty etap – Komentowanie: Uczeń uczy się konstruować zdania, aby opisywać otaczający go świat. Obejmuje to wypowiedzi takie jak: „Widzę samochód” czy „Ja czuję się smutny”. Jest to najbardziej zaawansowany etap, w którym uczniowie uczą się wyrażać swoje myśli i emocje.

Korzyści stosowania PECS

PECS przynosi wiele korzyści zarówno dzieciom, jak i dorosłym z ASD:

1. Rozwijanie funkcjonalnych umiejętności komunikacyjnych: PECS uczy inicjacji komunikacyjnej, co jest kluczowym elementem w nauce języka. Dzięki systemowi osoby z ASD uczą się, jak samodzielnie nawiązywać kontakt z otoczeniem.
2. Redukcja zachowań trudnych: Wiele trudnych zachowań u osób z autyzmem wynika z frustracji związanej z niemożnością wyrażenia swoich potrzeb. Dzięki PECS mogą one w bardziej adekwatny sposób przekazywać informacje, co zmniejsza częstotliwość niepożądanych reakcji.
3. Wzmacnianie umiejętności społecznych: PECS rozwija umiejętność naprzemienności komunikacyjnej, która jest podstawą interakcji społecznych. Uczniowie uczą się, że komunikacja jest dwustronnym procesem, co pozytywnie wpływa na ich zdolności społeczne.
4. Dostosowanie do różnych poziomów funkcjonowania: PECS może być stosowany zarówno u osób niemówiących, jak i u tych, które posiadają pewne umiejętności językowe. Metoda ta jest elastyczna i dostosowywana do indywidualnych potrzeb każdego ucznia.
5. Łatwość wdrożenia: PECS jest stosunkowo łatwy do wdrożenia i może być stosowany zarówno w środowisku domowym, jak i szkolnym. Wymaga jedynie odpowiedniego przeszkolenia nauczycieli i rodziców, a także regularnej praktyki.

Wpływ PECS na rozwój językowy

Badania pokazują, że PECS nie tylko wspiera rozwój umiejętności komunikacyjnych, ale również stymuluje rozwój mowy. Wielu uczniów, którzy zaczynali od stosowania PECS, w późniejszych etapach przechodziło na bardziej złożone formy komunikacji, takie jak mowa czy pisanie. Co więcej, metoda ta pomaga w nauce struktury języka, ponieważ uczniowie uczą się konstruowania prostych zdań i łączenia różnych elementów wypowiedzi.

Wdrożenie PECS w praktyce

Wdrożenie PECS wymaga zaangażowania nauczycieli, terapeutów i rodziców. Przed rozpoczęciem pracy należy zapewnić odpowiednie przygotowanie materiałów (obrazków) oraz przeszkolenie zespołu pracującego z dzieckiem. Ważne jest, aby w procesie nauki zachować spójność i regularność, co pozwala na skuteczne opanowanie poszczególnych etapów przez ucznia.

PECS jest jedną z najskuteczniejszych metod wspomagania komunikacji u osób z autyzmem. Dzięki zastosowaniu obrazków, uczniowie uczą się wyrażania swoich potrzeb, inicjowania interakcji oraz rozwijania umiejętności społecznych. Warto podkreślić, że PECS nie jest metodą zamienną dla rozwoju mowy, lecz wspomagającą. Odpowiednie wdrożenie PECS może znacznie poprawić jakość życia osób z ASD, umożliwiając im bardziej samodzielne i satysfakcjonujące funkcjonowanie w społeczeństwie.

Zapraszamy do dalszego zgłębiania tematu PECS oraz jego zastosowania w pracy z osobami z autyzmem na naszej stronie autyzm.life.