Dzieci, zwłaszcza ze spektrum autyzmu, często zadają pytania bardzo dosłownie i wprost. Niektóre z nich mogą dotyczyć śmierci, odejścia lub sensu obchodzenia tego dnia. Warto przygotować sobie krótkie, proste odpowiedzi, oparte na prawdzie, ale bez straszenia i zbędnych szczegółów. Celem jest poczucie bezpieczeństwa, a nie dokładne tłumaczenie biologii czy teologii.
Poniżej kilka przykładów realnych pytań i propozycje odpowiedzi:
1. „Co to znaczy, że ktoś umarł?”
👉 Prosta odpowiedź:
„To znaczy, że ciało tej osoby już nie działa i nie może być z nami. Ale możemy ją pamiętać w sercu i we wspomnieniach.”
✅ unika trudnych opisów
✅ daje dziecku konkret
✅ akcentuje pamięć, nie lęk
2. „Czy ja umrę? A mama, tata też?”
👉 Odpowiedź:
„Każdy człowiek kiedyś umiera, ale zwykle dzieje się to wtedy, gdy jest bardzo, bardzo stary. Teraz jesteś bezpieczny i nic złego się nie dzieje.”
✅ nie kłamiemy typu: „nigdy się to nie stanie”
✅ jednocześnie obniżamy lęk dziecka tu i teraz
3. „Gdzie teraz jest ta osoba?”
👉 Odpowiedź neutralna światopoglądowo:
„Nie widzimy jej już tutaj, ale żyje w naszych wspomnieniach i sercu. Ludzie wierzą w różne rzeczy, ale wszyscy zgadzają się co do jednego: pamięć daje bliskość.”
✅ unika narzucania światopoglądu
✅ podkreśla miłość i wspomnienie
📖 Przeczytaj:
4. „Dlaczego zapalamy znicze i kładziemy kwiaty?”
👉 Odpowiedź:
„Światełko i kwiaty to nasz znak miłości i pamięci. To sposób, żeby powiedzieć: pamiętam o tobie.”
✅ symbol, nie dramatyzowanie
5. „Dlaczego ludzie płaczą?”
👉 Odpowiedź:
„Bo wspomnienia mogą czasem być smutne. Płacz pomaga nam wypuszczać emocje. To normalne i w porządku.”
✅ normalizuje emocje
✅ nie wprowadza tabu
🧩 Wskazówki dla dorosłych (ważne przy ASD)
- mów krótko, konkretnie, bez metafor typu „zasnął na zawsze”
(dziecko ASD może zrozumieć to dosłownie i zacząć bać się snu) - zostaw przestrzeń na milczenie — dziecko może przetwarzać dłużej
- zapewniaj o bezpieczeństwie „Tu i teraz jesteś bezpieczny.”
- akceptuj emocje – nie uciszaj, nie bagatelizuj
Zasada: mówimy o pamięci, miłości, wspomnieniach i symbolach.
Nie skupiamy się na lęku, bólu i szczegółach odejścia.
📖 Przeczytaj:
🚫 Czego NIE mówić dzieciom o śmierci – 5 pułapek, których warto unikać
W rozmowach o śmierci i odchodzeniu dorośli często, z dobrych intencji, używają metafor lub sformułowań, które u dziecka — szczególnie ze spektrum autyzmu — mogą wywołać lęk, panikę, dosłowne zrozumienie lub błędne skojarzenia. Oto 5 najczęstszych błędów:
❌ 1. „Zasnął i już się nie obudził.”
Dlaczego to szkodzi:
Dziecko z ASD może zrozumieć to dosłownie i… zacząć bać się zasypiania.
✅ Lepsza wersja:
„Jego ciało przestało działać. Już nie żyje, ale możemy go pamiętać.”
❌ 2. „Wyjechał i już nie wróci.”
Dlaczego to szkodzi:
Budzi lęk separacyjny — dziecko może bać się, że rodzic „wyjeżdżając do pracy też zniknie na zawsze”.
✅ Lepsza wersja:
„Ta osoba zmarła. Nie ma jej już z nami, ale jest w naszych wspomnieniach.”
❌ 3. „Nie myśl o tym.” / „Nie wolno płakać.”
Dlaczego to szkodzi:
Zamyka emocje, buduje tabu i napięcie.
✅ Lepsza wersja:
„Możesz być smutny. To normalne. Jesteśmy razem i możesz o tym mówić.”
❌ 4. „Bóg tak chciał” / „Śmierć była karą.”
Dlaczego to szkodzi:
Dziecko może rozumieć świat dosłownie — to rodzi poczucie winy, lęk przed karą i utratę bezpieczeństwa.
✅ Lepsza wersja (neutralna światopoglądowo):
„Ludzie wierzą w różne rzeczy. Ja wierzę, że pamięć daje nam bliskość.”
❌ 5. Zbyt brutalne szczegóły
Dlaczego to szkodzi:
Dzieci — szczególnie w ASD — mogą wracać myślami do najstraszniejszych detali i przeżywać je wielokrotnie.
✅ Zasada:
Mówimy prosto, krótko i bez szczegółów biologicznych.
📖 Przeczytaj:
🧘 Najważniejsze na koniec
Dziecko potrzebuje od dorosłego trzech rzeczy:
| Co mówimy? | Co komunikuje to dziecku? |
|---|---|
| „Jesteś bezpieczny.” | redukcja lęku |
| „Możesz czuć to, co czujesz.” | akceptacja emocji |
| „Pamięć to znak miłości.” | sens i ukojenie |
📌Powiązane:
- Dzień Wszystkich Świętych – scenariusz zajęć dla przedszkolaków z ASD
- Jak radzić sobie z napadami złości i frustracji u dzieci z autyzmem? Poradnik dla pedagogów i terapeutów
- Jak rozmawiać z dziećmi ze spektrum autyzmu o Wszystkich Świętych? Przewodnik dla rodziców i terapeutów
- Co to jest wojna, czyli jak rozmawiać z dziećmi na trudne tematy
🌿 Na zakończenie
Rozmowa o śmierci nie musi ranić ani budzić lęku. Może być okazją do:
- oswojenia emocji,
- zrozumienia własnych uczuć,
- budowania bliskości i zaufania.
Dziecko — zwłaszcza w spektrum — potrzebuje przede wszystkim:
obecności, regulacji, akceptacji i delikatności.
Reszta przyjdzie później.
✅ Potrzebujesz gotowych materiałów do pracy z dziećmi w spektrum?
📌 Subskrybuj, aby otrzymywać:
✅ regularne artykuły i wskazówki,
✅ sprawdzone narzędzia do pracy z dziećmi w spektrum,
✅ inspiracje i wsparcie krok po kroku.
💎 Subskrypcja Premium (10 zł/mies.) oraz Subskrypcja (5 zł/mies.)
🧩 Uzyskaj dostęp do Arkuszy i „ROZWÓJ TERAPIA EUKACJA” oraz innych zakładek tematycznych (w górnej części strony)
📚 Przeczytaj ciekawe, aktualne eBooki
🧘🎯 Zapoznaj się z Pakietami lekcyjnymi
📌Czytaj aktualności i nowości w otwartych artykułach na autyzm.life i neuroróżnorodni
👉 Dołącz teraz i pracuj spokojniej, szybciej i skuteczniej.
📖 Przeczytaj:
autyzm.life i neuroróżnorodni 