Przygotowanie

Prowadzący powinien się upewnić, że dzieci mają wystarczające umiejętności do realizacji tego tematu. To może być dobry moment na przegląd treści poruszonych na wcześniejszych spotkaniach / materiału zrealizowanego podczas wcześniejszych spotkań, aby właściwie przygotować dzieci do przyswojenia nowych informacji.

Podczas wybierania materiałów i zasobów uzupełniających scenariusz lekcji (np. książek, filmów) należy spojrzeć na nie z perspektywy dzieci. Znajdź materiały, które wzbogacą zajęcia i sprawią, że nawiążesz lepszą komunikację z uczestnikami.

Po wybraniu materiałów i upewnieniu się, że docelowa grupa będzie w stanie zrozumieć treść lekcji, można zorganizować miejsce zajęć i usadzić wszystkich uczestników w kręgu. Postaw w widocznym i łatwo dostępnym dla siebie miejscu tablicę z przymocowaną kartką B1 oraz markerem i rozpocznij zajęcia.

Wprowadzenie

Prowadzący wita uczestników i przeprowadza tzw. rundkę. Każdy odpowiada na pytania: Jak się dzisiaj czujesz? Co wydarzyło się u ciebie w ostatnim tygodniu? Następnie nauczyciel wprowadza dzieci do tematu i wyjaśnia, czym są komunikaty typu „ja” oraz komunikaty typu „ty”.

Komunikat typu ,,ja” to rodzaj wypowiedzi, która mówi o moich odczuciach wywołanych zachowaniem drugiej osoby. Wypowiedź przekazana w formie komunikatu typu ,,ja” nie wartościuje, nie zawiera zarzutów i nie uogólnia. Odnosi się tylko do faktów. Jej celem jest poinformowanie o tym, jak wpływa na nasze uczucia konkretne zachowanie, odpowiednie wyrażenie swoich oczekiwań. Komunikat typu ,,ja” jest takim sposobem udzielenia informacji zwrotnej, który pozwala nam wyrazić swoje myśli, uczucia, oczekiwania, a jednocześnie nie obrazić osoby do której mówimy, lecz okazać jej szacunek.

Schemat:

1. Wyrażenie swoich uczuć i emocji (jestem zły/smutny/szczęśliwy).
2. Opis faktów, do których się odnosimy (opis konkretnego zachowania, które wywołało w nas wcześniej nazwane uczucie).
3. Wyrażenie swoich potrzeb (wyjaśnienie, co wywołało w nas to uczucie).
4. Przedstawienie swoich oczekiwań (prośba o konkretne zachowanie w przyszłości):
   • Czuję… (wyrażenie swoich emocji)
     Kiedy Ty… (opis sytuacji oparty na faktach)
     Ponieważ… (wyrażenie swojej potrzeby, wyjaśnienie)
     Chcę… (oczekiwania na przyszłość)
     Np. Czuję złość, kiedy kopiesz w moje krzesło, ponieważ nie mogę się wtedy skupić. Chcę żebyś przestał.

Komunikat typu ,,ty” zawiera uogólnioną ocenę partnera bez wskazania na konkretne zachowanie, które jest jej podstawą. Adresat takiego komunikatu może poczuć się winny, skrytykowany itp., co prowokuje do awantury i kłótni. Np. Myślisz tylko o sobie. Nigdy nie przepraszasz. Nigdy nie pomagasz. Zawsze krzyczysz.

Nasza Perspektywa

Prowadzący przedstawia różnice między postawą asertywną, bierną i agresywną zwracając szczególną uwagę na sposób komunikacji interpersonalnej.

Postawa asertywna sprawia, że jestem pewny swojej wartości i nie obawiam się okazywać tego. Kiedy coś robię dobrze, otwarcie i głośno się z tego cieszę. Umiem spontanicznie cieszyć się z komplementów i obdarzać nimi innych. Szanuję siebie tak samo jak innych. Proszę o to, czego mi potrzeba. Mówię tyle, żeby nie zagadać innych. Nie obawiam się, że ludzie przestaną mnie lubić, kiedy nie zgodzę się z nimi. Czasem zgadzam się z krytyką mojej osoby, czasem nie. Nigdy nie obrażam ludzi, ale mówię wprost, jak się czuję z tym, co mi się w nich nie podoba. Dyskutuję, kiedy ktoś nie zgadza się ze mną.

Postawa bierna sprawia, że jestem niepewny siebie i ulegam innym. Kiedy coś robię dobrze, staram się tego nie pokazywać, tłumaczę, że to przypadkiem. Boję się komplementów i nie umiem nimi obdarzać nimi innych. Nie mam specjalnie powodów do szanowania siebie. Nie proszę o to, czego potrzebuję. Na ogół milczę. Boję się, że ludzie przestaną mnie lubić, kiedy nie zgodzę się z nimi. Zawsze zgadzam się z krytyką mojej osoby. Nigdy nie obrażam ludzi, bo w ogóle nie mówię, co mi się w nich nie podoba. Nie dyskutuję, kiedy ktoś nie zgadza się ze mną.

Postawa agresywna sprawia, że jestem wyniosły i zarozumiały. Pokazuję innym, że są gorsi ode mnie. Cieszę się z komplementów, ale rzadko ktoś mnie nimi obdarza, nie dbam o komplementowanie innych. Szanuje przede wszystkim siebie. Żądam tego, czego potrzebuję. Nie dopuszczam innych do głosu. Nic mnie nie obchodzi, czy ludzie przestaną mnie lubić, kiedy nie zgodzę się z nimi. Nigdy nie zgadzam się z krytyką mojej osoby. Obrażam ludzi i zawsze mówię im, co mi się w nich nie podoba. Robię się wściekły i atakuję, kiedy ktoś nie zgadza się ze mną.

Twoje Poglądy

Dzieci ćwiczą umiejętności rozpoznawania komunikatów typu „ja” i szukają ich wśród następujących zdań: Złości mnie, kiedy się spóźniasz na umówione spotkanie. Brzydko rysujesz. Jesteś najlepszy, na pewno wygrasz. Oczekuję, że coś z tym zrobisz i powiadomisz mnie o swojej decyzji. Nie lubię czekać na kogoś, zdenerwowałam się, czekając na ciebie. Przez ciebie nie zdążyłam wykonać pracy na czas. Jesteś leniwy i zawsze odkładasz wszystko na później. Nie jesteś dobry z zadań, ale nie martw się. Jest mi przykro, gdy zapominasz o naszej umowie.

Moje Zdanie

Prowadzący dzieli dzieci na grupy i przekazuje każdej z nich kartkę z opisem sytuacji. Na jej podstawie uczniowie odgrywają wymyśloną przez siebie scenkę i ćwiczą umiejętności formułowania komunikatów typu „ja”.

Przykładowe sytuacje:

1. Masz jutro sprawdzian z matematyki. Obiecałeś mamie, że będziesz się uczył. Przyszli po ciebie koledzy — proszą cię, żebyś wyszedł z nimi na dwór. Powiedz im, że nie możesz, chociaż oni bardzo nalegają i śmieją się z ciebie i z tego, że chcesz się uczyć. Powiedz im też, jak się czujesz, kiedy tak się zachowują.
2. Co drugi dzień ty wynosisz śmieci, a co drugi — twoja siostra. Dzisiaj wypada jej dzień, ale ona nie chce opróżnić kosza. Siostra mówi mamie, że dzisiaj jest twoja kolej. Wiesz, że to nieprawda. Wytłumacz siostrze, jak się czujesz, a mamie wyjaśnij, że dziś nie jest twoja kolej na wyniesienie śmieci.
3. Dostałeś w prezencie wymarzoną grę, na którą długo czekałeś. Twój kolega chce koniecznie ją od ciebie pożyczyć, ale ty nie masz na to ochoty, bo sam jeszcze nie zdążyłeś się nią nacieszyć. Kolega mówi, że jesteś niekoleżeński. Grozi, że jeśli nie pożyczysz mu gry, nie będzie z tobą rozmawiał. Wytłumacz koledze, że teraz nie chcesz rozstawać się z nową grą, i powiedz mu, jak się czujesz.
4. Bawisz się z kolegami na szkolnej przerwie w chowanego. Jedno z dzieci ciągle oszukuje i podgląda. Zwracasz mu uwagę, że to jest nie w porządku. Ono odpowiada, że jesteś głupi i kłamiesz. Powiedz mu, że nie chcesz, aby tak się do ciebie zwracało, i że ma bawić się uczciwie. Powiedz też, jak się w tej sytuacji czujesz.
5. Jesteś w nowej szkole. Wchodzisz do nowej klasy i musisz się przywitać. Jeden z uczniów nie chce się z tobą przywitać i śmieje się z twoich butów. Powiedz mu, że to niegrzeczne i poproś, żeby się tak nie zachowywał. Powiedz mu też, jak się czujesz.
6. Masz sprawdzian z matematyki. Siedzisz w ławce przed koleżanką, która ciągle kopie w twoje krzesło. Nie możesz się skupić. Powiedz jej, żeby tego nie robiła. Powiedz, jak się czujesz.
7. Jest lato. Planujesz wyjście z koleżanką na basen. Przypomniało ci się, że pożyczyłeś swoją piłkę plażową koleżance. Dzwonisz do niej i prosisz, żeby ci ją oddała. Ona odpowiada, że nie chce jej się iść do ciebie i, że to ty musisz do niej przyjść po swoją piłkę. Masz mało czasu, bo chcesz jeszcze przygotować się na basen. Nie podoba ci się ta sytuacja. Uważasz, że to ona powinna ci przynieść pożyczoną piłkę. Powiedz jej o tym.
8. Dostałeś od taty nowy rower. Jeździłeś nim pod blokiem, ale jeden z chłopców ci go zabrał i sam na nim teraz jeździ. Na twoje prośby, żeby ci go oddał, mówi, że teraz to jest jego rower. Zdecydowanie powiedz mu, że ma ci go oddać. Powiedz mu też, jak się czujesz.

Podsumowanie

Prowadzący zbiera informacje zwrotne od każdego uczestnika i podsumowuje zajęcia. Może zapytać: Co było dla was nowe, ważne, ciekawe? Następuje czas na indywidualne pytania i uwagi.

Dodatkowe Pomysły

Przedstawiony scenariusz można wykorzystać do zajęć w dziadzie podczas których prowadzący będzie prezentował treści i odgrywał scenki wspólnie z uczestnikiem zajęć. Do scenek można wykorzystać pacynki i pluszaki.

Nauczyciel może również przeprowadzić lekcję on-line podczas której udostępni ekran uczestnikom zajęć i wyznaczy uczestnika do odegrania wybranej scenki. Prowadzący pyta wybrane dziecko, czy potrzebuje pomocnika/pomocników — drugiego aktora lub aktorów do wykonania zadania on-line, przed kamerą. Jeśli tak, dziecko zaprasza osobę, z którą chciałoby odegrać scenkę. Może także wykorzystać pacynki albo własne pluszaki do odegrania scenki.

autor: Sylwia Sitkowska, Maria Kocurowska, Damian Berent

źródło: Naucz mnie jak radzić sobie … Sensus, Gliwice 2021