Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) to złożone i różnorodne zaburzenia neurorozwojowe, które wpływają na funkcjonowanie społeczne, komunikację oraz zachowania adaptacyjne. Jednym z często występujących problemów u dzieci z ASD jest deficyt uwagi, który może znacząco utrudniać proces uczenia się oraz codzienne funkcjonowanie. Współczesna nauka dostarcza jednak coraz bardziej zaawansowanych metod, które mogą wspierać rozwój uwagi u tych dzieci. W artykule omówione zostaną skuteczne strategie treningu uwagi, nowoczesne terapie oraz metody stosowane w pracy z dziećmi ze spektrum autyzmu.

Trening uwagi u dzieci z ASD

Trening uwagi to systematyczny proces, którego celem jest poprawa zdolności skupienia i selektywnej uwagi u dzieci z ASD. Metody treningowe opierają się na neuroplastyczności mózgu, czyli zdolności mózgu do adaptacji i tworzenia nowych połączeń nerwowych w odpowiedzi na doświadczenia. Wśród technik treningu uwagi wyróżnia się:

1. Terapia behawioralna: Terapie behawioralne, takie jak terapia stosowanej analizy zachowania (ABA), wykorzystują wzmocnienia pozytywne w celu kształtowania pożądanych zachowań, w tym poprawy uwagi. ABA może być skutecznie dostosowana do indywidualnych potrzeb dziecka, skupiając się na stopniowym wzmacnianiu zdolności do koncentracji na określonych zadaniach.
2. Techniki Mindfulness: Praktyki uważności, adaptowane do dzieci z ASD, mogą pomóc w rozwijaniu zdolności do skupienia uwagi oraz regulacji emocji. Badania pokazują, że regularne sesje mindfulness mogą przyczynić się do zwiększenia koncentracji oraz redukcji poziomu lęku i stresu, co bezpośrednio wpływa na poprawę uwagi .
3. Trening kognitywny: Zajęcia kognitywne, które koncentrują się na rozwijaniu funkcji wykonawczych, takich jak pamięć robocza, kontrola poznawcza i elastyczność myślenia, również mają na celu poprawę uwagi. Programy treningu kognitywnego, jak Cogmed, wykorzystują zadania komputerowe do stymulowania funkcji mózgowych odpowiedzialnych za uwagę​ (ATTENTIO).

Nowoczesne terapie wspierające rozwój uwagi

Obok tradycyjnych metod treningowych, istnieje wiele nowoczesnych terapii, które są skuteczne w pracy z dziećmi z ASD.

1. Neurofeedback: Jest to technika, która polega na monitorowaniu aktywności mózgu i dostarczaniu dziecku informacji zwrotnej w czasie rzeczywistym. Dzieci uczą się, jak regulować swoje fale mózgowe, co może prowadzić do poprawy zdolności do skupienia uwagi. Badania pokazują, że neurofeedback może być szczególnie efektywny u dzieci z ASD, poprawiając zarówno uwagę, jak i kontrolę emocji​ (Dopaminowy.pl).
2. Terapia z zastosowaniem VR: Wirtualna rzeczywistość (VR) staje się coraz bardziej popularnym narzędziem terapeutycznym. Symulacje w VR mogą być używane do tworzenia kontrolowanych środowisk, w których dzieci z ASD mogą ćwiczyć koncentrację i uwaga w realistycznych scenariuszach. Technologia VR umożliwia dostosowanie stopnia trudności i intensywności bodźców, co czyni ją elastycznym narzędziem w terapii .
3. Roboty terapeutyczne: W ostatnich latach coraz większą uwagę przyciągają roboty edukacyjne, które mogą być wykorzystywane w terapii dzieci z ASD. Interakcje z robotami mogą wspierać rozwój uwagi, komunikacji i zachowań społecznych. Roboty są programowane do interakcji w sposób przewidywalny i kontrolowany, co jest szczególnie ważne dla dzieci z ASD .

Rozwój uwagi u dzieci ze spektrum autyzmu jest zasadniczym elementem wsparcia ich funkcjonowania oraz integracji społecznej. Dzięki połączeniu tradycyjnych metod treningowych z nowoczesnymi technologiami, możliwe jest dostosowanie terapii do indywidualnych potrzeb dziecka, co zwiększa szanse na ich skuteczność. Wprowadzenie innowacyjnych podejść, takich jak neurofeedback, VR czy roboty terapeutyczne, otwiera nowe możliwości w terapii dzieci z ASD, oferując bardziej spersonalizowane i efektywne sposoby na rozwijanie zdolności poznawczych, w tym uwagi.