Jak stosować tę technikę w terapii, poznaj szczegółowy scenariusz zajęć oraz wskazówki dla nauczycieli i terapeutów.

Dzieci ze spektrum autyzmu (ASD) często doświadczają trudności w radzeniu sobie z napięciem emocjonalnym, stresem oraz nadmiernym pobudzeniem. Wynika to z problemów z samoregulacją oraz wyższego poziomu wrażliwości na bodźce zewnętrzne. W takich sytuacjach relaksacja progresywna mięśni (RPM) może okazać się skutecznym narzędziem wspomagającym regulację emocji oraz redukcję napięcia. Metoda ta, opracowana przez Edmunda Jacobsona, polega na naprzemiennym napinaniu i rozluźnianiu różnych grup mięśniowych, co prowadzi do wyciszenia i odprężenia organizmu. W niniejszym artykule przedstawimy naukowe podstawy relaksacji progresywnej mięśni oraz szczegółowy scenariusz zajęć terapeutycznych, które mogą być stosowane u dzieci z ASD.

Nauka Relaksacji Progresywnej Mięśni

Relaksacja progresywna mięśni jest jedną z metod terapii behawioralnej, która wspiera dzieci z ASD w nauce kontroli napięcia mięśniowego oraz emocjonalnego. Metoda ta może być stosowana zarówno w terapii indywidualnej, jak i grupowej. Celem RPM jest nie tylko redukcja napięcia fizycznego, ale także poprawa koncentracji uwagi, rozwijanie umiejętności samokontroli i zwiększenie poczucia bezpieczeństwa u dziecka.

Zastosowanie relaksacji progresywnej mięśni u dzieci z ASD

Dzieci ze spektrum autyzmu mogą wykazywać różne reakcje na RPM, w zależności od stopnia wrażliwości sensorycznej oraz zdolności do wykonywania poleceń ruchowych. Przed rozpoczęciem sesji należy przeprowadzić wstępną ocenę możliwości i preferencji dziecka oraz dostosować program do indywidualnych potrzeb. Regularne stosowanie tej techniki może przynieść wiele korzyści:

1. Redukcja napięcia mięśniowego i emocjonalnego.
2. Zwiększenie świadomości ciała – dzieci uczą się odróżniać stan napięcia od stanu rozluźnienia.
3. Poprawa zdolności koncentracji – RPM pomaga wyciszyć umysł i skupić uwagę.
4. Zmniejszenie liczby zachowań trudnych – poprzez redukcję wewnętrznego napięcia.
5. Poprawa jakości snu – dzieci stosujące RPM przed snem mogą doświadczać głębszego, bardziej regenerującego odpoczynku.

Przeciwwskazania do stosowania RPM

Należy pamiętać, że relaksacja progresywna mięśni może nie być odpowiednia dla wszystkich dzieci z ASD. W przypadku dzieci z bardzo wysoką wrażliwością na dotyk lub mających trudności z percepcją ciała, RPM może wywołać niepokój zamiast odprężenia. Ważne jest, aby przed rozpoczęciem sesji skonsultować się z terapeutą oraz przeprowadzić krótką obserwację dziecka podczas próby techniki.

Przykładowy scenariusz zajęć: Relaksacja progresywna mięśni dla dzieci ze spektrum autyzmu

Poniżej przedstawiamy szczegółowy scenariusz zajęć, który może być stosowany w pracy z dziećmi z ASD. Zajęcia są dostosowane do poziomu funkcjonowania dzieci i mają na celu wprowadzenie ich w stan relaksacji oraz rozwijanie umiejętności samoregulacji.

Scenariusz zajęć: „Relaksacja ciała – rozluźniamy napięte mięśnie”

Cele zajęć:

• Nauka odróżniania stanu napięcia od stanu rozluźnienia.
• Redukcja napięcia fizycznego i emocjonalnego.
• Poprawa koncentracji uwagi i wyciszenie organizmu.

Czas trwania: 30 minut

Materiały:

• Mata do ćwiczeń lub koc.
• Miękka piłka lub poduszka do ściskania.
• Nagranie dźwiękowe z instrukcją relaksacyjną (opcjonalnie).
• Cicha, relaksacyjna muzyka w tle.

Przebieg zajęć:

1. Wprowadzenie do zajęć (5 minut)
   • Nauczyciel lub terapeuta wita dzieci i wyjaśnia cel zajęć, używając prostego języka: „Dziś nauczymy się, jak naszemu ciału pomóc odpocząć. Będziemy napinać i rozluźniać różne części ciała, żeby poczuć się spokojniej i bardziej zrelaksowani”.
   • Przed rozpoczęciem ćwiczeń, poproś dzieci, aby położyły się na matach i przyjęły wygodną pozycję. Można zaproponować poduszkę pod głowę dla dodatkowego komfortu.
2. Ćwiczenia oddechowe (5 minut)
   • Zajęcia rozpoczynają się od prostych ćwiczeń oddechowych. Nauczyciel prosi dzieci, aby zamknęły oczy (jeśli czują się komfortowo) i wzięły kilka głębokich oddechów przez nos, a następnie powoli wypuściły powietrze przez usta.
   • Powtórz ćwiczenie 5 razy, zachęcając dzieci do wyobrażenia sobie, że z każdym oddechem ciało staje się coraz lżejsze.
3. Relaksacja poszczególnych grup mięśniowych (15 minut)
   • Ręce i ramiona:
     • „Teraz napniemy nasze dłonie i ramiona. Zaciśnijcie mocno dłonie w pięści, poczujcie, jak stają się twarde jak kamień… Trzymajcie tak przez pięć sekund… A teraz puśćcie i poczujcie, jak wasze dłonie stają się lekkie i miękkie.”
     • Powtórz ćwiczenie 2-3 razy.
   • Nogi:
     • „Podnieście nogi troszkę do góry i napnijcie mocno mięśnie… Trzymajcie, trzymajcie… A teraz opuście nogi i poczujcie, jak się rozluźniają.”
     • Powtórz 2 razy.
   • Plecy i barki:
     • „Napnijcie plecy i barki, jakbyście próbowali zbliżyć łopatki do siebie… Trzymajcie… A teraz puśćcie i poczujcie, jak plecy stają się miękkie i rozluźnione.”
     • Powtórz 2 razy.
   • Szyja i twarz:
     • „Zróbcie groźną minę, napinając wszystkie mięśnie twarzy – zaciśnijcie szczęki, zmarszczcie nos i czoło… Trzymajcie… A teraz puśćcie i uśmiechnijcie się delikatnie, czując, jak twarz się odpręża.”
4. Końcowa relaksacja (5 minut)
   • Na koniec poproś dzieci, aby położyły się w wygodnej pozycji, zamknęły oczy i skupiły się na swoim oddechu.
   • Włącz cichą, relaksacyjną muzykę lub nagranie dźwiękowe (np. odgłosy natury).
   • Przez kilka minut pozwól dzieciom leżeć w ciszy, aby mogły poczuć pełne rozluźnienie całego ciała.
5. Zakończenie (5 minut)
   • Powoli wyprowadź dzieci ze stanu relaksacji, prosząc je o otwarcie oczu i delikatne poruszanie rękami oraz nogami.
   • Omów z dziećmi, jak się czują po ćwiczeniu. Zapytaj: „Czy wasze ciała czują się lżejsze? Czy było wam wygodnie?”
   • Zakończ zajęcia krótką rozmową o tym, jak relaksacja może pomóc im poczuć się spokojniej na co dzień.

Relaksacja progresywna mięśni to skuteczna technika, która może przynieść ulgę dzieciom z autyzmem, pomagając im radzić sobie z napięciem emocjonalnym i fizycznym. Regularne stosowanie RPM w praktyce terapeutycznej oraz szkolnej wspiera rozwój samoregulacji, poprawia koncentrację oraz ogólny stan emocjonalny uczniów. Zachęcam a do włączenia relaksacji progresywnej mięśni jako stałego elementu terapii dzieci ze spektrum autyzmu. Przy odpowiednim dostosowaniu techniki do indywidualnych potrzeb każdego dziecka, można uzyskać znaczące rezultaty w postaci poprawy jakości życia, redukcji stresu oraz lepszego funkcjonowania w środowisku szkolnym.

Warto również zachęcać rodziców do wykonywania prostych ćwiczeń relaksacyjnych w domu, co pomoże dzieciom utrwalić umiejętności wyciszania się i radzenia sobie z napięciem. Regularne ćwiczenia relaksacyjne mogą stać się ważnym narzędziem w codziennej pracy z dziećmi z ASD, przynosząc długotrwałe korzyści.

Zapraszamy do odwiedzania naszej strony autyzm.life, gdzie znajdziesz więcej informacji na temat technik relaksacyjnych, metod wspierania dzieci z ASD oraz gotowe scenariusze zajęć, które można wykorzystać w pracy terapeutycznej i edukacyjnej.