Zajęcia dla dzieci z ASD i niepełnosprawnością intelektualną. Przykładowy scenariusz zajęć korekcyjno-kompensacyjnych, które wspierają rozwój umiejętności społecznych, komunikacyjnych i emocjonalnych, dostosowane do indywidualnych potrzeb dziecka.

Podwójna diagnoza dzieci ze spektrum autyzmu (ASD) i niepełnosprawnością intelektualną

Podwójna diagnoza, obejmująca zarówno spektrum autyzmu (ASD), jak i niepełnosprawność intelektualną, stanowi wyzwanie zarówno dla specjalistów, jak i rodziców, którzy muszą mierzyć się z unikalnymi potrzebami rozwojowymi dzieci. Według badań, około 30-50% dzieci ze spektrum autyzmu ma również współwystępującą niepełnosprawność intelektualną, co wpływa na ich zdolności adaptacyjne, poznawcze oraz funkcjonowanie społeczne. Takie połączenie trudności prowadzi do specyficznych deficytów w sferze komunikacyjnej, społecznej, emocjonalnej oraz motorycznej, co wymaga kompleksowego podejścia terapeutycznego i edukacyjnego.

Dzieci z podwójną diagnozą często prezentują trudności w rozumieniu abstrakcyjnych pojęć, przetwarzaniu informacji, a także w nawiązywaniu relacji interpersonalnych. Wiele z nich ma również ograniczone umiejętności werbalne, co dodatkowo komplikuje komunikację i wyrażanie potrzeb. Ze względu na te wyzwania, konieczne jest dostosowanie metod pracy do indywidualnych potrzeb dziecka, co znajduje swoje odzwierciedlenie w zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych, które mają na celu kompensację deficytów poznawczych i społecznych, a także wspieranie dziecka w osiąganiu maksymalnego poziomu samodzielności.

Współwystępowanie ASD i niepełnosprawności intelektualnej sprawia, że proces terapeutyczny jest bardziej złożony i długotrwały. Wymaga zarówno wsparcia interdyscyplinarnego zespołu specjalistów, jak i zaangażowania rodziców oraz opiekunów. Terapie dostosowane do specyficznych potrzeb tej grupy dzieci koncentrują się nie tylko na rozwijaniu umiejętności poznawczych, ale także na wspieraniu ich w regulowaniu emocji, poprawie komunikacji oraz budowaniu relacji społecznych.

Dzieci ze spektrum autyzmu (ASD) i niepełnosprawnością intelektualną często potrzebują m. in. specjalistycznych zajęć korekcyjno-kompensacyjnych, które wspierają ich rozwój oraz pomagają w radzeniu sobie z wyzwaniami edukacyjnymi i społecznymi. Zajęcia te są nieodzownym elementem wsparcia, ponieważ pozwalają na wyrównywanie deficytów rozwojowych i funkcjonalnych, a jednocześnie wzmacniają mocne strony dziecka.

Czym są zajęcia korekcyjno-kompensacyjne?

Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne odbywają się na terenie szkoły i mają na celu pomoc dzieciom w pokonywaniu trudności wynikających z ich ograniczeń poznawczych, emocjonalnych i społecznych. Są one dostosowane do indywidualnych potrzeb i mają za zadanie:

• Rozwijanie umiejętności poznawczych, takich jak koncentracja, pamięć, logiczne myślenie oraz rozwiązywanie problemów.
• Wspieranie zdolności motorycznych, w tym rozwój sprawności manualnej i koordynacji ruchowej.
• Rozwijanie umiejętności komunikacyjnych, w tym budowanie słownictwa, rozumienie języka oraz wyrażanie swoich potrzeb.
• Praca nad samoregulacją emocjonalną i redukcją zachowań trudnych.
• Wzmacnianie zdolności do funkcjonowania w grupie i nawiązywania relacji społecznych.

Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne dla dzieci z ASD i niepełnosprawnością intelektualną

Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne dla dzieci z ASD i niepełnosprawnością intelektualną powinny uwzględniać specyficzne potrzeby obu diagnoz. Oto kilka popularnych metod i technik stosowanych podczas takich zajęć:

1. Terapia behawioralna (ABA – Applied Behavior Analysis) – skupia się na wzmacnianiu pozytywnych zachowań i eliminowaniu zachowań trudnych. ABA jest jedną z najczęściej stosowanych metod w pracy z dziećmi z ASD.
2. Metoda PECS (Picture Exchange Communication System) – pomaga dzieciom z trudnościami komunikacyjnymi w nauce wyrażania swoich potrzeb za pomocą obrazków.
3. Trening umiejętności społecznych (TUS) – koncentruje się na rozwijaniu umiejętności interpersonalnych, współpracy oraz radzeniu sobie w różnych sytuacjach społecznych.
4. Terapia integracji sensorycznej (SI) – pomaga w regulowaniu wrażeń zmysłowych, co jest istotne u dzieci, które mogą odczuwać nadwrażliwość lub niedowrażliwość na bodźce zewnętrzne.
5. Zajęcia logopedyczne – wspierają rozwój mowy i komunikacji, co jest szczególnie ważne w przypadku dzieci z trudnościami w komunikacji werbalnej.
6. Zajęcia z pedagogiem specjalnym – wspomagają naukę i rozwój poznawczy w sposób dostosowany do możliwości dziecka, uwzględniając różnorodne metody nauczania.
7. Trening samodzielności – pomaga w rozwijaniu umiejętności niezbędnych do codziennego funkcjonowania, takich jak ubieranie się, jedzenie, czy higiena osobista.
8. Muzykoterapia – stymuluje rozwój emocjonalny i społeczny poprzez muzykę, co często pomaga dzieciom w wyrażaniu swoich emocji i uczuć.

Jakie są korzyści z zajęć korekcyjno-kompensacyjnych?

Korzyści z zajęć korekcyjno-kompensacyjnych obejmują:

• Poprawę funkcji poznawczych i zdolności komunikacyjnych.
• Wzmocnienie samodzielności i pewności siebie.
• Redukcję zachowań trudnych i lepsze radzenie sobie z emocjami.
• Lepsze funkcjonowanie w grupie i nawiązywanie relacji społecznych.
• Zwiększenie szans na powodzenie edukacyjne i integrację społeczną.

Najczęściej zadawane pytania:

1. Dla kogo są przeznaczone zajęcia korekcyjno-kompensacyjne?

Zajęcia te są skierowane do dzieci z różnorodnymi trudnościami rozwojowymi, w tym dzieci z ASD i niepełnosprawnością intelektualną. Każdy program zajęć jest dostosowany do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka.

2. Jakie są cele zajęć korekcyjno-kompensacyjnych?

Głównymi celami są rozwijanie umiejętności poznawczych, społecznych, komunikacyjnych oraz poprawa samodzielności dziecka.

3. Czy zajęcia są prowadzone indywidualnie czy grupowo?

Zajęcia mogą być prowadzone zarówno indywidualnie, jak i grupowo. Zwykle odbywają się w szkole. Decyzja o formie zajęć zależy od potrzeb dziecka oraz celu terapii.

4. Jak długo trwa terapia korekcyjno-kompensacyjna?

Czas trwania terapii zależy od indywidualnych potrzeb dziecka oraz jego postępów. Często jest to proces długoterminowy, wymagający regularnej pracy.

5. Czy rodzice mogą uczestniczyć w zajęciach?

W wielu przypadkach rodzice są zapraszani do aktywnego uczestnictwa w zajęciach, co pomaga lepiej zrozumieć potrzeby dziecka oraz wspierać jego rozwój w codziennym życiu.

Zajęcia stanowią istotny element wsparcia dla dzieci, pomagając im w rozwijaniu umiejętności potrzebnych do funkcjonowania w społeczeństwie. Dzięki indywidualnemu podejściu i zastosowaniu różnorodnych technik terapeutycznych, możliwe jest osiągnięcie znaczących postępów w rozwoju tych dzieci. Poniżej znajduje się przykładowy scenariusz zajęć.

Przykładowy scenariusz zajęć korekcyjno-kompensacyjnych dla dzieci z ASD i niepełnosprawnością intelektualną

Temat zajęć: Rozwijanie umiejętności społecznych i komunikacyjnych poprzez zabawę w odgrywanie ról.

Czas trwania: 45 minut

Cele zajęć:

• Rozwijanie umiejętności komunikacyjnych i budowanie słownictwa.
• Ćwiczenie umiejętności współpracy z innymi dziećmi.
• Wzmacnianie umiejętności rozpoznawania i wyrażania emocji.
• Wprowadzenie zasad zachowania w różnych sytuacjach społecznych.

Materiały:

• Obrazki przedstawiające różne emocje.
• Maskotki lub lalki do odgrywania ról.
• Karty z pytaniami i sytuacjami społecznymi.
• Tablica magnetyczna z magnesami (emocje, postaci, miejsca).

Przebieg zajęć:

1. Powitanie i wprowadzenie do tematu (5 minut)
   Nauczyciel wita dzieci, siedząc z nimi w kręgu. Rozmawia z nimi o tym, jakie emocje można odczuwać w różnych sytuacjach, pokazując obrazki z różnymi twarzami (radość, smutek, złość, strach). Dzieci nazywają emocje, a nauczyciel pomaga im, jeśli mają trudności.Pytania pomocnicze:
   • Jak myślisz, co czuje ta osoba?
   • Kiedy czujesz się smutny? Co wtedy robisz?
2. Wprowadzenie do zabawy w odgrywanie ról (10 minut)
   Nauczyciel tłumaczy, że dzieci będą uczestniczyć w zabawie, w której będą udawać różne postaci (np. mama, tata, kolega z przedszkola) i będą miały za zadanie rozwiązywać proste sytuacje społeczne. Przykładowe sytuacje:
   • Kolega chce się z tobą bawić, ale ty wolisz pobawić się sam. Co mu powiesz?
   • Ktoś wziął twoją zabawkę bez pytania. Jak się wtedy czujesz i co możesz zrobić?
   • Ktoś w twojej grupie jest smutny. Jak możesz mu pomóc?
3. Zabawa w odgrywanie ról (15 minut)
   Dzieci, z pomocą nauczyciela, wybierają postacie i odgrywają przygotowane sytuacje. Nauczyciel pełni rolę moderatora i pomaga dzieciom zrozumieć, jakie zachowania są odpowiednie, jak można wyrazić emocje w danej sytuacji i jak komunikować swoje potrzeby. Wskazówki dla nauczyciela:
   • Zachęcaj dzieci do używania prostych, pełnych zdań.
   • Chwal każde pozytywne zachowanie, np. użycie „proszę” lub „dziękuję”.
   • Pomagaj dzieciom wyrażać swoje emocje, zwracając uwagę na mowę ciała i mimikę.
4. Przerwa relaksacyjna (5 minut)
   Dzieci mają chwilę przerwy, podczas której wykonują ćwiczenie oddechowe, np. „głębokie oddychanie” lub „oddychanie jak balonik”. To ćwiczenie pomaga im zrelaksować się i skupić przed kolejną częścią zajęć.
5. Zabawa z tablicą emocji (10 minut)
   Dzieci dostają magnesy przedstawiające różne postaci i emocje. Ich zadaniem jest dopasowanie odpowiedniej emocji do sytuacji, np. jak postać na obrazku czuje się, gdy zgubiła zabawkę. Nauczyciel pyta, jak można pomóc tej postaci poradzić sobie z emocjami. Przykładowe sytuacje:
   • Dziecko zgubiło ulubioną zabawkę. Co czuje? Jak można mu pomóc?
   • Dziecko dostało niespodziankę od kolegi. Co czuje i jak może podziękować?
6. Podsumowanie zajęć (5 minut)
   Nauczyciel podsumowuje zajęcia, chwaląc dzieci za ich zaangażowanie. Przypomina, czego się nauczyły: wyrażania emocji, radzenia sobie w trudnych sytuacjach i komunikowania się z innymi. Na zakończenie dzieci mogą podzielić się tym, co im się najbardziej podobało.

Efekty zajęć:

• Dzieci zdobyły umiejętności rozpoznawania emocji i wyrażania ich w odpowiedni sposób.
• Rozwijały umiejętności komunikacyjne poprzez odgrywanie ról.
• Uczyły się współpracy z innymi i radzenia sobie w sytuacjach społecznych.

Taki scenariusz zajęć jest dostosowany do potrzeb dzieci z ASD i niepełnosprawnością intelektualną, skupiając się na rozwoju umiejętności społecznych i komunikacyjnych w przyjazny i zrozumiały dla nich sposób.