HUB: JASPER w rewalidacji przedszkolnej – scenariusze zajęć dla dzieci z ASD
KLASTER 1: Wspólna uwaga (Joint Attention) – fundament komunikacji
Dlaczego wspólna uwaga jest tak ważna w ASD?
Wspólna uwaga (joint attention) to umiejętność dzielenia z inną osobą zainteresowania tym samym obiektem lub zdarzeniem – poprzez spojrzenie, gest, dźwięk lub ruch. U dzieci w spektrum autyzmu trudności w tym obszarze często wpływają na rozwój komunikacji, mowy, relacji społecznych i zabawy symbolicznej.
Podejście JASPER (Joint Attention, Symbolic Play, Engagement, Regulation) skupia się na naturalnych interakcjach w zabawie, podążaniu za inicjatywą dziecka i budowaniu relacji w bezpiecznym, przewidywalnym kontekście.
Cele zajęć „Patrzymy razem”
Cel główny:
Rozwijanie wspólnej uwagi poprzez naprzemienną zabawę i dzielenie zainteresowania obiektem.
Cele szczegółowe:
- reagowanie na imię i inicjację dorosłego,
- kierowanie spojrzenia na obiekt i osobę,
- wskazywanie (gestem lub spojrzeniem),
- naprzemienność w zabawie,
- wydłużanie czasu wspólnego zaangażowania.
Informacje organizacyjne
- Wiek: 3–6 lat
- Forma: zajęcia indywidualne lub w parze (dziecko–dorosły)
- Czas: 20–30 minut
- Miejsce: spokojna sala, dywan, ograniczona liczba bodźców
- Metoda: JASPER (zabawa na podłodze, podążanie za dzieckiem, modelowanie)
Pomoce dydaktyczne
- zabawki „przyczynowo-skutkowe” (piłka, bańki, bączek),
- książeczki obrazkowe lub plansze z dużymi ilustracjami,
- figurki/pojazdy,
- przedmioty codzienne (kubek, łyżka, klocek).
Przebieg zajęć – krok po kroku
1️⃣ Wejście w kontakt (3–5 min)
Dorosły siada na poziomie dziecka, obserwuje, czym dziecko jest zainteresowane.
- nazywa cicho to, co widzi („O, piłka”),
- czeka na reakcję (spojrzenie, ruch, dźwięk),
- wzmacnia każdą próbę kontaktu.
👉 Zasada JASPER: podążaj za dzieckiem, nie przejmuj kontroli.
2️⃣ „Patrzymy razem” – wspólna aktywność (10–15 min)
Dorosły inicjuje krótką, atrakcyjną akcję z wybranym obiektem:
- pokazuje, zatrzymuje ruch, czeka na spojrzenie dziecka,
- komentuje prostymi słowami („Patrz!”, „Ooo!”),
- powtarza sekwencję (start–pauza–kontakt).
Przykłady:
- puszczanie baniek → pauza → spojrzenie → „jeszcze!”,
- toczenie piłki → pauza → kontakt wzrokowy → kontynuacja.
3️⃣ Naprzemienność (5–7 min)
- dorosły modeluje turę („teraz ja – teraz ty”),
- wspiera gestem lub ruchem dłoni,
- nagradza uśmiechem, kontynuacją zabawy.
4️⃣ Zamykanie aktywności (3–5 min)
- krótkie podsumowanie („Patrzyliśmy razem na piłkę”),
- sygnał końca (odłożenie zabawki, piktogram „koniec”),
- spokojne przejście do kolejnej aktywności.
👇 Przeczytaj:
Dostosowania do poziomu funkcjonowania
- Dziecko niemówiące: reakcja spojrzeniem, ruchem, wokalizacją.
- Dziecko mówiące: proste komentarze („patrz”, „jeszcze”, „moja kolej”).
- Wysoka wrażliwość sensoryczna: wolne tempo, ograniczone bodźce, jedna zabawka naraz.
Monitorowanie postępów
Zwracaj uwagę na:
- częstotliwość spojrzeń naprzemiennych (obiekt ↔ osoba),
- czas wspólnego zaangażowania,
- inicjacje dziecka (gest, dźwięk, spojrzenie),
- reakcję na pauzę i sygnały dorosłego.
👉 Wnioski zapisuj w krótkiej notatce po zajęciach – to cenna baza do WOPFU/IPET.
🔗 Powiązane artykuły
🧩 naprzemienność, „moja kolej”, wspólne działanie
- Moja kolej, twoja kolej – zabawy dla dzieci ze spektrum autyzmu
https://autyzm.life/2023/03/18/moja-kolej-twoja-kolej-zabawy-dla-dzieci-ze-spektrum-autyzmu/ autyzm.life i neuroróżnorodni - Czyja teraz kolej? – Zabawy integracyjne
https://autyzm.life/2019/06/25/czyja-teraz-kolej-zabawy-integracyjne/ autyzm.life i neuroróżnorodni - Zabawy paluszkowe – bliskość, dotyk, ruch i słowa
https://autyzm.life/2022/09/30/zabawy-paluszkowe-bliskosc-dotyk-ruch-i-slowa/ autyzm.life i neuroróżnorodni
🗣️ Komunikacja (werbalna i niewerbalna): gest, spojrzenie, AAC/PECS
- Autyzm a mowa – co zrobić, gdy dziecko nie mówi lub mówi mało? PECS, AAC i gesty…
https://autyzm.life/2025/10/22/autyzm-a-mowa-co-zrobic-gdy-dziecko-nie-mowi-lub-mowi-malo-pecs-aac-i-gesty-jako-wsparcie-rozwoju-komunikacji/ autyzm.life i neuroróżnorodni - 🧩 PECS, AAC czy gesty? Przewodnik po komunikacji alternatywnej w ujęciu kognitywnym
https://autyzm.life/2025/11/12/%f0%9f%a7%a9-pecs-aac-czy-gesty-przewodnik-po-komunikacji-alternatywnej-w-ujeciu-kognitywnym/ autyzm.life i neuroróżnorodni - Najlepsze techniki AAC dla dzieci niemówiących ze spektrum autyzmu – sesja terapeutyczna
https://autyzm.life/2024/12/09/najlepsze-techniki-aac-dla-dzieci-niemowiacych-ze-spektrum-autyzmu-sesja-terapeutyczna/ autyzm.life i neuroróżnorodni - Komunikacja niewerbalna – ćwiczenia, spektrum autyzmu
https://autyzm.life/2018/07/03/komunikacja-niewerbalna-cwiczenia/ autyzm.life i neuroróżnorodni - Rozwijanie umiejętności komunikacji werbalnej i niewerbalnej u osób neuroróżnorodnych…
https://autyzm.life/2024/04/15/rozwijanie-umiejetnosci-komunikacji-werbalnej-i-niewerbalnej-u-osob-neuroroznorodnych-najlepsze-praktyki-i-techniki/ autyzm.life i neuroróżnorodni - Autyzm i komunikacja: jakie metody są najskuteczniejsze?
https://autyzm.life/2024/12/15/autyzm-i-komunikacja-jakie-metody-sa-najskuteczniejsze/ autyzm.life i neuroróżnorodni
🎯 Zajęcia rewalidacyjne / przedszkole – gotowe konteksty do wpięcia pod scenariusz
- Plan zajęć rewalidacyjnych dla przedszkolaka ze spektrum autyzmu
https://autyzm.life/2023/09/26/plan-zajec-rewalidacyjnych-dla-przedszkolaka-ze-spektrum-autyzmu/ autyzm.life i neuroróżnorodni - Zabawy motywujące do komunikacji dzieci ze spektrum autyzmu
https://autyzm.life/2022/10/17/zabawy-motywujace-do-komunikacji-dzieci-ze-spektrum-autyzmu/ autyzm.life i neuroróżnorodni
🌱 Wczesna interwencja (naturalne interakcje)
- Program Wczesnej Interwencji (EIBI) – praktyczne scenariusze ćwiczeń…
https://autyzm.life/2024/08/07/program-wczesnej-interwencji-eibi-praktyczne-scenariusze-cwiczen-umiejetnosci-spolecznych-dla-dzieci-ze-spektrum-autyzmu-ebook-18-zl/ autyzm.life i neuroróżnorodni - Rozwój spostrzegania słuchowego – wczesna interwencja terapeutyczna
https://autyzm.life/2022/05/18/rozwoj-spostrzegania-sluchowego-wczesna-interwencja-terapeutyczna/ autyzm.life i neuroróżnorodni - Odkrywanie świata słów i muzyki – wczesna interwencja terapeutyczna
https://autyzm.life/2023/09/16/odkrywanie-swiata-slow-i-muzyki-wczesna-interwencja-terapeutyczna/ autyzm.life i neuroróżnorodni - Kognitywistyka rozwoju: jak mózg dziecka uczy się komunikacji?
https://autyzm.life/2025/11/15/kognitywistyka-rozwoju-jak-mozg-dziecka-uczy-sie-komunikacji/ autyzm.life i neuroróżnorodni
🧠 Most do „kompetencji społecznych” powiązanych z uwagą i relacją
- Teoria Umysłu — czym jest, jak rozwija się u dzieci i dlaczego jest kluczowa w autyzmie?
https://autyzm.life/2025/12/19/teoria-umyslu-czym-jest-jak-rozwija-sie-u-dzieci-i-dlaczego-jest-kluczowa-w-autyzmie/ autyzm.life i neuroróżnorodni - Teoria umysłu u osób ze spektrum autyzmu – aktualny stan badań i implikacje…
https://autyzm.life/2025/12/11/teoria-umyslu-u-osob-ze-spektrum-autyzmu-aktualny-stan-badan-i-implikacje-dla-praktyki-terapeutycznej-i-edukacyjnej/ autyzm.life i neuroróżnorodni
👇 Przeczytaj:
❓ FAQ – Najczęstsze pytania
1. Czym dokładnie jest wspólna uwaga (joint attention)?
Wspólna uwaga to zdolność dzielenia z drugą osobą zainteresowania tym samym obiektem lub wydarzeniem. Obejmuje m.in. naprzemienne spojrzenia (obiekt ↔ osoba), reagowanie na inicjację drugiej osoby, gest wskazywania, wspólne przeżywanie „czegoś razem”. To fundament komunikacji, mowy i relacji społecznych.
2. Dlaczego wspólna uwaga jest szczególnie trudna dla dzieci z ASD?
U wielu dzieci w spektrum trudność dotyczy spontanicznego kierowania uwagi na ludzi oraz łączenia obiektu z intencją społeczną. Dziecko może interesować się przedmiotem, ale nie „dzielić” tego zainteresowania z drugą osobą. JASPER pracuje właśnie nad tym mostem: ja – ty – obiekt.
3. Dla jakich dzieci jest ten scenariusz?
Scenariusz „Patrzymy razem” sprawdzi się u:
- przedszkolaków z ASD,
- dzieci niemówiących i słabo mówiących,
- dzieci z opóźnioną komunikacją społeczną,
- dzieci z trudnościami w relacji i naprzemienności.
Może być też adaptowany dla dzieci młodszych (2,5–3 lata) w ramach wczesnego wspomagania rozwoju.
4. Czy dziecko musi patrzeć w oczy?
Nie.
W JASPER nie wymagamy kontaktu wzrokowego „na polecenie”. Liczy się:
- spojrzenie w kierunku osoby,
- naprzemienne spojrzenie obiekt ↔ dorosły,
- jakakolwiek reakcja świadcząca o wspólnym przeżywaniu (gest, ruch, dźwięk).
Kontakt wzrokowy pojawia się jako efekt relacji, a nie cel sam w sobie.
5. Jak długo powinny trwać takie zajęcia?
Optymalnie 20–30 minut, ale:
- nawet 5–10 minut dobrej, wspólnej uwagi jest bardzo wartościowe,
- lepiej zakończyć zajęcia wcześniej niż doprowadzić do przeciążenia.
W JASPER jakość kontaktu jest ważniejsza niż czas.
6. Jak często realizować scenariusz „Patrzymy razem”?
Najlepiej:
- 2–3 razy w tygodniu w rewalidacji lub terapii,
- krótkie elementy wspólnej uwagi codziennie w naturalnych sytuacjach (zabawa, posiłek, spacer).
Powtarzalność i przewidywalność wzmacniają efekty.
7. Co jeśli dziecko ignoruje dorosłego?
To bardzo częsta sytuacja. Wtedy:
- cofamy się krok wstecz,
- podążamy za aktualnym zainteresowaniem dziecka,
- zmniejszamy ilość słów,
- wzmacniamy każdą najmniejszą reakcję.
Brak reakcji nie oznacza braku możliwości, tylko potrzebę innego tempa lub bodźca.
8. Czy ten scenariusz można realizować w grupie?
Tak, ale:
- najlepiej w małych grupach (2–3 dzieci),
- z dużym wsparciem dorosłych,
- z jasno wyznaczonym obiektem wspólnej uwagi.
W przedszkolu warto łączyć pracę indywidualną + krótkie momenty grupowe.
9. Jak dokumentować postępy do WOPFU/IPET?
Wystarczą krótkie obserwacje, np.:
- „dziecko naprzemiennie spojrzało 3 razy”,
- „zareagowało na pauzę i kontynuację zabawy”,
- „wydłużył się czas wspólnego zaangażowania”.
Te dane są konkretne, mierzalne i bardzo cenne diagnostycznie.
10. Czy ten scenariusz przygotowuje do mowy?
Tak.
Badania i praktyka pokazują, że rozwój wspólnej uwagi poprzedza rozwój mowy funkcjonalnej.
Bez wspólnej uwagi słowa często „nie mają adresata”. JASPER buduje sens komunikacji, a nie tylko formę.
11. Jakie zabawki są najlepsze do wspólnej uwagi?
Najlepsze są:
- proste, przewidywalne,
- przyczynowo-skutkowe,
- łatwe do zatrzymania i wznowienia (pauza!).
Nie chodzi o ilość ani „edukacyjność”, tylko o możliwość bycia razem w jednym momencie.
12. Czy rodzice mogą stosować ten scenariusz w domu?
Zdecydowanie tak.
To jeden z najbardziej „domowych” scenariuszy terapeutycznych.
Rodzice mogą:
- bawić się na dywanie,
- zatrzymywać akcję i czekać na reakcję,
- komentować krótko i naturalnie.
To wzmacnia relację i poczucie bezpieczeństwa dziecka.
13. Jak odróżnić wspólną uwagę od „zwykłego patrzenia”?
Wspólna uwaga zawsze zawiera element:
👉 „robimy to RAZEM”
Jeśli dziecko:
- patrzy na obiekt i reaguje na obecność drugiej osoby,
- czeka, inicjuje, wraca spojrzeniem,
to jest to wspólna uwaga – nawet bez słów.
14. Co dalej po „Patrzymy razem”?
Kolejny krok to:
- gest wskazywania,
- inicjowanie kontaktu,
- krótkie sekwencje społeczne.
💎 Subskrybuj
👉 Zajrzyj do artykułów, scenariuszy rewalidacyjnych i terapeutycznych na autyzm.life i neuroróżnorodni
📘 Sprawdź też eBooki i Pakiety lekcyjne oraz Arkusze i scenariusze rewalidacyjne wspierające rozwój emocji i komunikacji i wiele innych, nowych narzędzi do pracy w górnych zakładkach strony oraz aktualnych wpisach publikowanych codziennie.
💎 Subskrypcja 5 zł / Premium 10 zł – ciekawe scenariusze i narzędzia pracy.
👇 Przeczytaj:
autyzm.life i neuroróżnorodni 