W dawnej tradycji ludowej, 12 marca uroczyście obchodzono dzień św. Grzegorza – doktora Kościoła i biskupa Rzymu, żyjącego na przełomie VI i VII wieku

W Polsce uważany był za patrona nauczycieli i uczniów rozpoczynających edukację w szkołach elementarnych i parafialnych. Zapewne wynikało to z tego, że papież Grzegorz Wielki zasłużył się w zakładaniu szkół i podniesieniu poziomu oświaty. Według niektórych badaczy w tym dniu rozpoczynał się rok szkolny, stąd już kilka dni wcześniej nauczyciele – księża, nazywani bakalarzami lub klechami, obchodzili w towarzystwie organistów domy, przypominając o mających się rozpocząć zajęciach szkolnych. Podczas lekcji uczniowie utrwalali kaligrafię, uczyli się czytać, a na religii śpiewali pobożne pieśni.

Staropolskie Gregorianki przyjęły się w Polsce w XVI wieku i były obchodzone do II połowy XIX wieku. Zygmunt Gloger w swojej Encyklopedii tak oto zapisał: Dzień tegoż patrona poświęcony był zabawom szkolnym, nazywanymi Gregorjankami. W ówczesnej ludowej tradycji panowało bowiem przekonanie, że tego dnia „Święty Grzegorz miał skupować dzieci na targ przywiezione i oddawać je do szkoły”. Odtąd 12 marca stał się dniem, w którym oddawano synów do szkół, a Święty stał się tym samym patronem męskiej młodzieży. Ponadto w tym dniu we wszystkich szkołach dzieci recytowały wiersze, oracje i śpiewały różne piosenki na cześć św. Grzegorza. Warto zatem przybliżyć też inne tradycje z nim związane.  

            Niegdyś w całej Polsce powszechnie praktykowany był zwyczaj chodzenia „po Grzegorzu” starszych żaków ze szkół po okolicznych wsiach lub miasteczkach. Na ziemi małopolskiej i na Żywiecczyźnie do lekkich leszczynowych kijów chłopcy przywiązywali bądź też przylepiali chorągiewki z podobizną Świętego. Dodatkowo od spodu doczepiano kolorowe wstążki, a do kija przytwierdzano też mały krzyżyk. Każdy z uczestników wyprawy na drogę zabierał ze sobą dzwonek. Poprzebierani chłopcy, m.in. za bakalarza, księdza czy kościelnego, udawali się do domów i tam śpiewali następującą pieśń:

Dziś mamy święto św. Grzegorza,

Sławnego patrona, już idzie zima do morza.

Szkoły, klasztory, on wszystkie założył

Aby tę wiarę po świecie rozmnożył.

Ojcowie! Matki!

Dajcie swe dziatki!

Do szkoły dajcie, a nie odmawiajcie!

Po zakończonym występie przybyli goście rozdawali domownikom obwarzanki, a w zamian dostawali symboliczne datki do puszek oraz dodatkowo masło, jaja i sery. Przemierzając kolejne wioski i miasteczka dziatwa szkolna nawoływała: Gre, gre, gre, gory, pójdźcie dzieci do szkoły! Następnie udawali się do swojego nauczyciela, który rozporządzał zdobytymi podarkami. Po otworzeniu puszki dzielił między wszystkich obecnych zebrane pieniądze oraz produkty spożywcze.

W literaturze przedmiotu natrafiamy również na obchody związane z dniem św. Grzegorza w regionie radomskim. W jaki sposób to świętowanie przebiegało, można przekonać się na przykładzie wsi Jedlnia, znajdującej się w pobliżu Radomia. Jego obrzędowość w pełni zobrazował ksiądz Józef Gacki – ówczesny opiekun szkoły, mieszczącej się przy parafialnym kościele, w której był zwyczaj „chodzenia po gregórkach”. Mianowicie, polegał on na tym, że grupka uczniów przebierała się i chodziła po okolicznych domostwach, zbierając różne datki. Jeden z nich wcielał się w postać biskupa, dwóch było księżmi, a z kolei czwarty udawał sługę kościelnego. W wykonanych z papieru przebraniach udawali się do pobliskich chałup i tak oto głośno śpiewali:

Dajcież nam miód i na obwarzanki,

Sprawimy sobie gregorjanki.

A dajcie, dajcie i nie odwlekajcie,

A jak nie macie, to się postarajcie.

Najczęściej do koszyka ucznia, przebranego za sługę kościelnego, wrzucano jaja oraz suszone polne gruszki czy śliwki. Po zebraniu przez dziatwę szczodrych darów, po powrocie do swoich domów, nakłaniali rodziców do zaprowadzenia ich do szkoły (muzeum-radom.pl).

Postacie: Narrator Paź 1, Narrator Paź 2, Dama 1, Dama 2, Dama 3, Dama 4, Książę, Rycerz 1, Rycerz 2, Rycerz 3, Rycerz 4, Rycerz 5, Rycerz 6, Król, Królowa, Gburka, Wróżka 1, Wróżka 2, Wróżka 3, Wróżka 4, Wróżka 5, Wróżka 6, Wróżka 7, Wróżka 8, Wróżka 9.

POLONEZ

Narrator Paź 1
Witamy was pięknie na królewskim dworze,
i nisko się kłaniamy, tak, jak każdy może. (ukłon)
Jeśli spodoba wam się nasza zabawa
miło nam będzie usłyszeć brawa.

Narrator Paź 2
Król i królowa to para bardzo zgodna,
ale córka do nich wcale niepodobna.
O tym szybko się przekonacie,
jeśli na chwilę w zamku zamieszkacie.

MUZYKA DWORSKA. Wchodzą damy dworu.

SCENA I

Dama I
Dziś na królewskim dworze wybuchła awanturka…

Dama II
Znów obraziła gości królewska córka Gburka.

Dama III
Przyjechał do niej książę, co szuka sobie żony.

Dama IV
Lecz była tak niemiła, że uciekł obrażony!
Zabawa taneczna ze śpiewem „Dwóm tańczyć się zachciało”.

SCENA II

Na scenę wbiega książę, za nim rycerze.

Książę
To nie do wytrzymania, natychmiast się wynoszę!
Królewna nie potrafi powiedzieć nawet „proszę”!!!

Rycerz I
Nie umie podziękować! Nie wita się! Nie żegna!

Rycerz II (oburzony)
Maniery ma okropne

Rycerz III
Jak praczka – nie królewna!!!

Rycerz IV
To słońce co wysoko nad nami dzisiaj świeci.
Zwyczaje ma wzorowe- posłuchajcie dzieci.

Piosenka „Dobre zwyczaje”

Książę(z żalem)
Królewna jest tak śliczna
Tak piękna jak kwiatuszek, jak motyl daję słowo.

Rycerz V
Lecz taka nie uprzejma… Jak może być królową?

Rycerz VI
Nie możesz się z nią żenić, bo źle jest wychowana.

Książę
Wyjadę jak najprędzej. Najlepiej jutro z rana.

Wszyscy odchodzą smutni. PIOSENKA „NIE PŁACZ, KIEDY ODJADĘ”.

SCENA III

Wchodzi król i królowa – z drugiej strony wchodzi królewna.

Król
Co widzę? Czemu płacze córeczka moja mała?

Królowa
Mów zaraz, co się stało?

Gburka (płacze, smarka w chustkę)
Ja się zakochałam!

Królewna rzuca się na ziemię, wymachuje rękami i nogami, płacze, krzyczy.

Król
Momencik… Nie tak prędko. Jesteście zaręczeni?

Gburka
Mój książę mi powiedział, że ze mną się ożeni, gdy będę uprzejmiejsza…

Król
O!!! dziecko nie zaprzeczysz, że wszystkich wciąż obrażasz i mówisz straszne rzeczy!

Królowa
To prawda moje dziecko…

Gburka (lamentuje)
Pęka mi serduszko!!!

Królowa (podnosi palec)
Już wiem! Sprowadzę pomoc! Zawołam dobre wróżki.

Król i królowa wychodzą.

SCENA IV

Na scenę wchodzą tanecznym krokiem wróżki. TANIEC WRÓŻEK.

Wróżka I(głaszcze królewnę)
No… nie płacz, moja mała. I otrzyj oczka śliczne!

Wróżka II (z księgą)
Mam czarodziejską księgę, w niej słowa są magiczne…
Dziękuję, proszę bardzo, dobranoc, do widzenia, poproszę i przepraszam.

Wróżka III
Gdy ktoś pożyczy Ci farby,
lub kredki, którymi rysujesz,
to uśmiechnij się do niej
i powiedz grzecznie – dziękuję.

Wróżka IV
Gdy potrącisz kogoś niechcący,
dorosłego lub dziecko małe,
to nie odchodź bez słowa,
powiedz – przepraszam nie chciałam.

Wróżka V
A – dzień dobry to ładne słowa,
powiedz, gdy spotkasz znajomego,
będzie też miło Tomkowi,
gdy powiesz mu – Cześć, kolego.

Wróżka VI
W przedszkolu, domu, na ulicy,
gdzie się uczysz, bawisz, spacerujesz,
wypowiadaj te piękne słowa:
Proszę, Przepraszam, Dziękuję.

Wróżka VII
Na dalszą drogę życia,
Weź trzy czarodziejskie słowa,
Proszę, przepraszam, dziękuję,
I w sercu je zachowaj.

PIOSENKA „CÓRKA GBURKA”

Wróżka VIII
No widzisz? Nic trudnego!
Dzień ślubu jest już blisko…

Wróżka IX
Ty ucz się, my tymczasem zgotujemy weselisko!

Wróżki wychodzą.

Gburka uczy się słów – powtarza magiczne słowa
Proszę, przepraszam, dziękuję,
wszystko tu pięknie pasuje.
Od dziś słów tych będę używać,
i nikt mnie już Gburką nie będzie nazywać.

Piosenka „Grzeczne słówka” aut. A Galica.

SCENA V

MUZYKA MARSZ WESELNY. Na scenę wbiegają weselnicy, tworząc półkole i trzymają się za ręce.

Wróżka
Tak łatwo być uprzejmym, gdy tylko ktoś się stara.

Wszyscy chórem
Niech żyją miłe słowa!
Niech żyje młoda para!!!

TANIEC WESELNY tańczony przez wszystkie dzieci „CZEKOLADA”.

autor: Katarzyna Olszewska, fot. Św. Grzegorz Wielki. obraz Jusepe de Ribera, Muzeum w Rzymie, wikipedia.org

#arkusz #asd #Asperger #autyzm #czytanie #dzienniki #edukacja #emocje #grafomotoryka #IPET #komunikacja #lekcja #manualne #metody #motoryka #mowa #niepełnosprawność #niepełnosprawnośćintelektualna #pedagog #percepcja #pisanie #program #przedszkole #psychologia #rewalidacja #scenariusz #scenariusze #schemat #sensoryka #SI #sposoby #społeczne #szkoła #tematyczne #terapia #terapiaręki #umiejętności #umiejętnościspołeczne #uwaga #uważność #zabawa #zabawy #zajęcia #zajęciaterapeutyczne #ćwiczenia