Jak radzić sobie z nadmierną wrażliwością na bodźce. Sprawdzone strategie, metody terapii, najczęstsze pytania i porady dla rodziców i terapeutów.

Nadwrażliwość sensoryczna to częsty problem u dzieci ze spektrum autyzmu. Przejawia się ona w postaci nadmiernych reakcji na różne bodźce zmysłowe, takie jak dźwięki, światło, tekstury czy zapachy. Dzieci z nadwrażliwością mogą unikać pewnych bodźców, reagować na nie płaczem, złością lub nawet agresją. Jak więc pomóc dziecku z autyzmem radzić sobie z nadwrażliwością sensoryczną? Oto kilka sprawdzonych strategii i metod, które mogą wesprzeć zarówno dziecko, jak i rodziców oraz terapeutów.

Czym jest nadwrażliwość sensoryczna?

Nadwrażliwość sensoryczna to zaburzenie przetwarzania sensorycznego, które wpływa na sposób, w jaki dziecko odbiera i reaguje na bodźce zewnętrzne. Dzieci z nadwrażliwością często odbierają bodźce jako bardziej intensywne lub bolesne. Przykładowo, delikatny dźwięk może być odczuwany jako bardzo głośny, a zwykły dotyk jako nieprzyjemny.

Typy nadwrażliwości sensorycznej:

1. Nadwrażliwość słuchowa – dziecko reaguje negatywnie na głośne dźwięki, hałas lub określone częstotliwości.
2. Nadwrażliwość wzrokowa – światło może być zbyt jasne lub migoczące, co sprawia, że dziecko staje się rozdrażnione.
3. Nadwrażliwość dotykowa – dziecko unika dotyku lub noszenia ubrań o określonej fakturze.
4. Nadwrażliwość węchowa – silne reakcje na określone zapachy.
5. Nadwrażliwość smakowa – unikanie jedzenia o określonym smaku lub konsystencji.

Jakie są przyczyny nadwrażliwości sensorycznej?

Nadwrażliwość sensoryczna nie jest jednoznacznie zdefiniowaną chorobą, a raczej objawem wynikającym z różnic w przetwarzaniu bodźców przez mózg. Dzieci z autyzmem często mają trudności z modulacją bodźców, co prowadzi do przeciążenia sensorycznego. W efekcie dziecko może być nadmiernie wrażliwe na pewne bodźce lub przeciwnie – niewrażliwe na inne. Uważa się, że przyczyną tych problemów mogą być zmiany w strukturze i funkcjonowaniu mózgu, co jest charakterystyczne dla osób ze spektrum autyzmu.

Jak rozpoznać nadwrażliwość sensoryczną u dziecka?

Rozpoznanie nadwrażliwości sensorycznej u dziecka z ASD może być trudne, ponieważ objawy często są mylone z innymi zachowaniami lub zaburzeniami. Oto kilka sygnałów, które mogą wskazywać na nadwrażliwość:

• Dziecko unika określonych dźwięków, zakrywa uszy lub ucieka z hałaśliwego otoczenia.
• Przeszkadzają mu jasne światła, np. fluorescencyjne, często mruży oczy.
• Reaguje płaczem lub złością na dotyk, nie chce być przytulane.
• Unika jedzenia o określonej konsystencji lub zapachu.
• Szybko się irytuje w środowisku o dużej liczbie bodźców, np. w centrach handlowych.

Jak radzić sobie z nadwrażliwością sensoryczną?

1. Terapia Integracji Sensorycznej (SI)
   Terapia SI jest jedną z najskuteczniejszych metod pracy z dziećmi z nadwrażliwością sensoryczną. Polega na wykonywaniu specjalnych ćwiczeń pod okiem terapeuty, które pomagają dziecku lepiej przetwarzać bodźce zmysłowe. Regularna terapia poprawia koncentrację, koordynację ruchową oraz reakcje na bodźce.
2. Stworzenie bezpiecznej przestrzeni sensorycznej
   Warto stworzyć w domu lub w szkole tzw. „bezpieczną przestrzeń” dla dziecka, która pozwoli mu odpocząć od nadmiernych bodźców. Może to być specjalne miejsce w pokoju z miękkimi poduszkami, słabym oświetleniem i ulubionymi zabawkami sensorycznymi.
3. Używanie narzędzi wspomagających
   • Słuchawki wygłuszające – pomagają dziecku w sytuacjach, w których jest dużo hałasu.
   • Oczka świetlne lub lampy relaksacyjne – łagodzą nadwrażliwość wzrokową.
   • Zabawki sensoryczne – np. piłki antystresowe, gryzaki, poduszki obciążeniowe.
4. Planowanie codziennych aktywności
   Unikaj nagłych zmian w planie dnia, ponieważ dziecko może reagować na nie złością. Stosuj harmonogramy z obrazkami, aby pokazać dziecku, co będzie się działo w ciągu dnia.
5. Zastosowanie technik relaksacyjnych
   Wprowadzenie ćwiczeń oddechowych, jogi dla dzieci lub technik mindfulness może pomóc dziecku w radzeniu sobie z nadmiarem bodźców. Te metody uczą dziecko, jak wyciszać się w stresujących sytuacjach.

Często zadawane pytania:

1. Jak mogę pomóc dziecku, które reaguje płaczem na głośne dźwięki?
Warto zainwestować w słuchawki wygłuszające oraz stopniowo oswajać dziecko z dźwiękami, np. zaczynając od bardzo cichego dźwięku, a następnie zwiększając jego głośność.

2. Czy nadwrażliwość sensoryczna u dziecka z autyzmem z czasem zanika?
Nie zawsze. Nadwrażliwość sensoryczna może utrzymywać się przez całe życie, jednak odpowiednie terapie i wsparcie pomagają dziecku lepiej radzić sobie z bodźcami.

3. Jakie terapie są najbardziej efektywne?
Najczęściej zalecana jest Terapia Integracji Sensorycznej (SI). Dodatkowo warto stosować ćwiczenia relaksacyjne, zajęcia rozwijające umiejętności społeczne oraz włączać techniki pracy nad emocjami.

4. Co robić, jeśli dziecko ma nadwrażliwość na dotyk?
Staraj się nie wymuszać kontaktu fizycznego. Daj dziecku czas i przestrzeń, aby mogło samo decydować, kiedy jest gotowe na przytulanie. Używaj ubrań o gładkiej fakturze i unikaj szorstkich materiałów.

5. Czy dieta może wpływać na nadwrażliwość sensoryczną?
Tak, niektóre produkty spożywcze mogą nasilać nadwrażliwość sensoryczną, np. produkty przetworzone lub zawierające sztuczne barwniki. Warto skonsultować dietę dziecka z dietetykiem specjalizującym się w pracy z dziećmi z autyzmem.

Podsumowanie

Nadwrażliwość sensoryczna to wyzwanie, które można skutecznie łagodzić dzięki odpowiednim terapiom, technikom i wsparciu rodziców oraz specjalistów. Ważne jest zrozumienie, że każde dziecko jest inne, dlatego podejście do nadwrażliwości powinno być indywidualnie dostosowane. Dzięki cierpliwości i wsparciu rodzice mogą pomóc dziecku lepiej funkcjonować w codziennym życiu, minimalizując wpływ nadmiernych bodźców na jego samopoczucie i rozwój.

Zapraszamy do kontaktu z terapeutą oraz do przeczytania innych artykułów na naszej stronie autyzm.life i neuroróżnorodni, aby dowiedzieć się więcej o wsparciu dla dzieci z autyzmem.