Jak działa mózg osób z dysleksją? Dlaczego najnowsze badania pokazują zwiększoną aktywność w prawym płacie skroniowym i jak to wpływa na zdolności wizualne, kreatywność i przetwarzanie informacji.

Dysleksja to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń rozwojowych, które wpływa na umiejętność czytania, pisania i przetwarzania języka. Przez lata uważano, że dysleksja wynika głównie z deficytów w lewym płacie skroniowym, odpowiedzialnym za przetwarzanie języka i analizę fonologiczną. Jednak najnowsze badania neurobiologiczne rzucają nowe światło na funkcjonowanie mózgu dyslektycznego. Zaskakujące odkrycia pokazują, że osoby z dysleksją wykazują zwiększoną aktywność w prawym płacie skroniowym, co sugeruje, że mózg osób z dysleksją działa inaczej – a w niektórych obszarach nawet szybciej niż u osób neurotypowych.

Co to oznacza dla terapii, nauczania i codziennego funkcjonowania osób z dysleksją? Jakie są konsekwencje neurobiologiczne i adaptacyjne tego zjawiska? W niniejszym artykule przyjrzymy się najnowszym badaniom i ich praktycznym implikacjom.

Co to jest dysleksja?

Dysleksja jest zaburzeniem o podłożu neurobiologicznym, które wpływa na zdolność do przetwarzania języka, w szczególności na umiejętność:
✅ rozpoznawania dźwięków mowy,
✅ dekodowania słów,
✅ zapamiętywania sekwencji liter,
✅ automatyzacji procesu czytania i pisania.

Dysleksja nie jest wynikiem niskiej inteligencji ani braku motywacji. Jest to zaburzenie wynikające z różnic w strukturze i funkcjonowaniu mózgu, a dokładniej – w sposobie, w jaki różne obszary mózgu komunikują się i współpracują podczas przetwarzania języka.

Dysleksja a aktywność mózgu – nowe spojrzenie

Tradycyjne teorie dotyczące dysleksji koncentrowały się na deficytach w lewym płacie skroniowym i obszarach korowych zaangażowanych w przetwarzanie języka, takich jak:

• Zakret kątowy – odpowiadający za rozpoznawanie i dekodowanie słów.
• Zakret skroniowy górny – odpowiedzialny za analizę fonologiczną.
• Wieczko czołowe – zaangażowane w integrację fonologiczno-wzrokową.

Jednak najnowsze badania obrazowe (np. fMRI – funkcjonalny rezonans magnetyczny) pokazują, że u osób z dysleksją występuje:
🔹 Obniżona aktywność w lewym płacie skroniowym (obszary przetwarzania językowego).
🔹 Zwiększona aktywność w prawym płacie skroniowym (obszarach związanych z przetwarzaniem przestrzennym i wizualnym).

Co dzieje się w prawym płacie skroniowym?

Prawy płat skroniowy odpowiada za:

• Przetwarzanie wzrokowo-przestrzenne – rozpoznawanie kształtów, wzorców i orientacji w przestrzeni.
• Intuicyjne przetwarzanie informacji – szybkie kojarzenie bodźców wzrokowych i słuchowych.
• Przetwarzanie emocji – interpretacja tonów głosu, wyrazu twarzy, emocji społecznych.

➡️ U osób z dysleksją mózg rekompensuje trudności w przetwarzaniu języka poprzez aktywację obszarów odpowiedzialnych za analizę wizualno-przestrzenną i intuicyjne przetwarzanie wzorców.

➡️ Zwiększona aktywność w prawym płacie skroniowym oznacza, że osoby z dysleksją mogą szybciej analizować informacje wizualne, lepiej radzić sobie z przetwarzaniem przestrzennym i mieć wyższe zdolności kreatywne.

Jakie są konsekwencje dla funkcjonowania poznawczego?

Dzięki większej aktywności w prawym płacie skroniowym osoby z dysleksją często przejawiają:
✅ Silniejsze myślenie wizualne – osoby z dysleksją lepiej zapamiętują obrazy, schematy i wzory niż słowa.
✅ Wyższa kreatywność – większa aktywność w prawym płacie skroniowym wiąże się z lepszymi zdolnościami artystycznymi, myśleniem „poza schematem” i szybkim łączeniem faktów.
✅ Zdolność do rozpoznawania wzorców – osoby z dysleksją szybciej dostrzegają złożone zależności wizualne i przestrzenne.
✅ Lepsze przetwarzanie emocji niewerbalnych – większa wrażliwość na ton głosu, wyraz twarzy i mowę ciała.

➡️ Jednak wzrost aktywności w prawym płacie skroniowym odbywa się kosztem efektywności w obszarach lewego płata skroniowego odpowiedzialnych za przetwarzanie języka. To tłumaczy trudności w czytaniu i pisaniu pomimo wyraźnych mocnych stron w innych obszarach poznawczych.

Czy mózg dyslektyczny działa szybciej?

Najnowsze badania sugerują, że:

• Mózg osób z dysleksją szybciej przetwarza informacje wizualne i przestrzenne niż osoby neurotypowe.
• Osoby z dysleksją mają tendencję do używania alternatywnych ścieżek przetwarzania informacji – zamiast analizować dźwięki, polegają na wzorcach wizualnych i kontekstowych.
• Szybsze przetwarzanie informacji wizualnych i emocjonalnych może wyjaśniać, dlaczego osoby z dysleksją często wykazują wybitne zdolności w obszarach artystycznych, projektowych i technicznych.

➡️ Mózg dyslektyczny działa szybciej w pewnych obszarach, ponieważ uaktywniają się alternatywne sieci neuronalne związane z przetwarzaniem przestrzennym i intuicyjnym.

Jak wykorzystać te odkrycia w praktyce?

🎯 Użycie metod wizualnych – Nauka poprzez obrazy, schematy, mapy myśli i kolory wspiera przetwarzanie informacji u dzieci z dysleksją.
🎯 Techniki multisensoryczne – Łączenie bodźców wzrokowych, słuchowych i dotykowych sprzyja tworzeniu bardziej efektywnych połączeń neuronowych.
🎯 Nauka poprzez ruch i przestrzeń – Przestrzenne układanie liter, modelowanie i ruchowe aktywności wspierają rozwój obszarów wizualno-przestrzennych.
🎯 Rozwój kreatywności – Zwiększona aktywność w prawym płacie skroniowym sprzyja myśleniu twórczemu – warto rozwijać talenty artystyczne i wizualne dziecka.

Podsumowanie

Najnowsze badania pokazują, że mózg osób z dysleksją działa inaczej – z mniejszą aktywnością w obszarach językowych i zwiększoną w prawym płacie skroniowym. Oznacza to, że osoby z dysleksją mogą mieć trudności z czytaniem i pisaniem, ale jednocześnie wykazują większe zdolności w przetwarzaniu wzrokowym, przestrzennym i emocjonalnym. Zrozumienie tych mechanizmów pozwala na skuteczniejsze metody nauczania, które wspierają mocne strony mózgu dyslektycznego. Dysleksja to nie tylko wyzwanie – to także unikalny sposób myślenia, który warto rozwijać.

✅ Dysleksja to wyzwanie – ale też potencjał.