Pierwsze dni w szkole, przedszkolu czy nowej grupie to wyzwanie dla każdego dziecka. Dla ucznia ze spektrum autyzmu to często ogromne źródło lęku i stresu. Zmienia się otoczenie, pojawiają się nowe osoby, zasady i bodźce sensoryczne. Jak pomóc dziecku odnaleźć się w tej sytuacji? Jak krok po kroku obniżyć poziom stresu, by adaptacja przebiegała spokojniej?

Temple Grandin pisała: „Dziecko z autyzmem potrzebuje przewidywalnego świata, aby móc w nim poczuć się bezpiecznie.” To właśnie bezpieczeństwo i przewidywalność są fundamentem udanej adaptacji.

Krok 1. Przygotowanie emocjonalne – zanim nadejdzie nowy dzień

• Rozmowy w domu – opowiedz dziecku, jak będzie wyglądał nowy dzień, kto będzie obecny, jakie będą zajęcia.
• Historyjki społeczne – krótkie opowieści obrazujące sytuacje szkolne. Pomagają dziecku zrozumieć, czego się spodziewać.
• Symulacje w zabawie – odgrywanie scenek: „wchodzimy do sali”, „witamy się z panią”, „siedzimy w ławce”.

📌 Dzięki temu dziecko uczy się „mapy” nowej sytuacji i zmniejsza poziom niepewności.

Krok 2. Struktura i przewidywalność – moc wizualnych narzędzi

• Plan dnia w formie obrazków, piktogramów lub zdjęć.
• Stałe rytuały – np. zawsze zaczynamy od przywitania i krótkiej zabawy.
• Kalendarz adaptacyjny – dziecko może odhaczać kolejne dni i aktywności.

Pedagog Célestin Freinet pisał: „Porządek w otoczeniu to porządek w głowie.” Dla dziecka z ASD to nie tylko ułatwienie, ale wręcz warunek spokojnego funkcjonowania.

Krok 3. Bezpieczna przestrzeń i strategie samoregulacji

Każde dziecko potrzebuje miejsca, w którym może się wyciszyć:

• Kącik relaksu – poduszki, koc, ulubiona zabawka.
• Techniki oddechowe – proste ćwiczenia: „wdech – trzy sekundy, wydech – trzy sekundy”.
• Karty „Potrzebuję przerwy” – dziecko może je podnieść, zamiast mówić, gdy czuje się przeciążone.

📌 To narzędzia, które zmniejszają ryzyko meltdownu i uczą dziecko samoregulacji.

Krok 4. Budowanie poczucia akceptacji w grupie

Stres dziecka obniża się, gdy czuje się ono częścią społeczności.

• Rówieśnikom warto wytłumaczyć, jak wspierać kolegę/koleżankę z ASD (np. nie zadawać zbyt wielu pytań naraz, dawać czas na odpowiedź).
• Mini-zadania zespołowe – np. wspólne układanie puzzli, praca w parach.
• Powierzanie ról – dziecko może być odpowiedzialne za rozdanie kartek, wybranie piosenki czy ustawienie zegara.

Psycholożka Liane Holliday Willey zauważa: „Akceptacja jest początkiem każdej przyjaźni.”

Krok 5. Elastyczne monitorowanie i wspólne wsparcie

• Dziennik adaptacyjny – nauczyciel i rodzic zapisują krótkie obserwacje, np. „Dziś spokojnie wszedł do klasy”, „Było głośno i potrzebował przerwy”.
• Cotygodniowe rozmowy – wymiana informacji między domem a szkołą.
• Elastyczność – jeśli coś nie działa, warto zmienić strategię i poszukać innych rozwiązań.

Podsumowanie

Adaptacja dziecka z autyzmem to proces, a nie jednorazowe wydarzenie. Wymaga cierpliwości, empatii i konsekwencji. Najważniejsze elementy to:

• przygotowanie emocjonalne,
• przewidywalna struktura,
• narzędzia samoregulacji,
• poczucie akceptacji w grupie,
• współpraca domu i szkoły.

Jak pisał Janusz Korczak: „Nie ma dzieci – są ludzie.” Każdy krok, który podejmujemy, by obniżyć stres dziecka, jest krokiem w stronę szacunku i zrozumienia jego wyjątkowego świata.