– Kiedy myślę o tym, że miałabym stanąć przed tymi wszystkimi ludźmi i mówić do nich, to umieram ze strachu.
– Co ten strach ci mówi?
– Że się ośmieszę, że wszyscy będą widzieli, że jestem beznadziejna.
– Skąd pomysł, że mogłabyś być dla kogoś przedmiotem śmiechu i drwin?
– Wiesz, całe życie słyszałam, że powinnam się wstydzić.
– Czego miałaś się wstydzić?
– Hm, w zasadzie to chyba wszystkiego – tego, jak wyglądam, jak się ubieram, jak jem, jak się uczę, że mam niewłaściwych znajomych, że jestem za chuda. Myślę, że cokolwiek zrobię, to ludzie będą się gapić i mnie oceniać.
– Czy to się kiedyś zdarzyło?
– Tak wprost to nie, ale nie wiem, co ludzie myślą. Kiedy myślę, że ktoś na mnie patrzy, to mam ochotę się zapaść pod ziemię, naprawdę umieram w środku, gdy myślę, że znowu zrobię coś, co będzie powodem do wstydu.
– Co dla ciebie oznacza zapaść się pod ziemię?
– Dla mnie to zniknąć ludziom z oczu i nie mieć tej obawy, że znowu będę się musiała wstydzić. Chciałabym nie czuć tego palącego uczucia poniżenia i tej pogardy, którą widziałam w oczach matki, kiedy powtarzała mi, że kompromituję rodzinę i ona ciągle musi się za mnie wstydzić.
– Co byś zyskała, gdyby go nie było?
– Siebie! Zyskałabym odwagę do bycia sobą!
Czym jest wstyd?
Wstyd to nieprzyjemne uczucie wywołane świadomością własnych lub cudzych braków połączone z lękiem przed opinią innych. Wstyd jest określany w psychologii jako stan emocjonalny wywołany świadomością niegodnego lub ośmieszającego zachowania. Warto podkreślić, że wstyd jest złożoną emocją wtórną. Konsekwencją tego założenia jest możliwość rozłożenia go na czynniki pierwsze, czyli emocje podstawowe lub pierwotne, takie jak gniew, wstręt, smutek, zaskoczenie, czy lęk. Wstydzimy się kiedy ktoś na nas patrzy lub gdy tylko wyobrażamy sobie widownię. Ta widownia została w nas wykreowana przez zawstydzanie w dzieciństwie. Wmówiono nam, że inni patrzą i na pewno się śmieją źle nas oceniając. Zauważmy, że wiąże się to z ideałem którego nie udało się nam osiągnąć.
Wszystko, czego Magda potrzebuje, żeby odzyskać siebie jest w niej ale jej tam nie ma, ponieważ nauczyła się opuszczać siebie. Wstyd jak zbroja oddzielił ją od prawdziwych uczuć i potrzeb, które nie zostały zauważone. Skutki zawstydzania ma zapisane w ciele, a czasami podczas rozmowy lekko zapada się w sobie, jakby chciała ukryć to, co czuje. Wstydzi się tego jaka jest, chociaż nie ma żadnych powodów do wstydu.
Nie rodzimy się ze wstydem
Wstyd jest emocją społeczną do której odczuwania z reguły potrzebna jest druga osoba. Poprzez zawstydzanie wymaga się zachowania zgodnego z oczekiwaniem co do zachowań które mają być prawidłowe. Nie niesie to ze sobą nic dobrego, bo w reakcji ochronnej próbujemy zachować pozytywny obraz siebie i ukryć porażkę zamiast podjąć działania naprawcze. Powoduje to, że karłowaciejemy kuląc się z lęku przed kolejną negatywną reakcją.
Wstyd jest konsekwencją zawstydzania i obwiniania. Wielu dorosłych, nawet rodziców zawstydza dziecko wskazując na to jakie zachowania według nich są niewłaściwe i zamyka je w ten sposób w klatce wstydu.
Dorośli zazwyczaj nie przyznają się do słabości i zamykają się w ten sposób w klatce wstydu. Wstyd to po prostu narzędzie wywierania wpływu i rodzaj toksycznego motywowania, którego ceną jest pogłębiający się brak akceptacji siebie. Brené Brown określa wstyd jako lęk przed zerwaniem poczucia więzi. Paradoksalnie prowadzi do zerwania jej przede wszystkim ze sobą i nie pozwala jej budować z innymi.
Zawstydzanie na pewnym etapie zaczyna być powtarzane w myślach jako prawdziwe informacje, które stają się scenariuszem życia. Niesie on ze sobą poczucie bezsilności i bezwartościowości oraz zamykanie się w sobie.
Wstyd izoluje nas od innych. Koncentruje myślenie i działanie na ocenie innych oraz nie pozwala na wolność. Powoduje chęć ucieczki, wycofania się i ukrycia przed innymi. Wstyd blokuje też przeżywanie empatii. Człowiek żyje w lęku przed tym jak inni oceniają jego zachowanie, a w przeżywaniu dominujące jest przekonanie, że te oceny są zawsze negatywne. Trudno o bliskość jeśli w głowie tkwi lęk przed kompromitacją i ośmieszeniem.
Zrzucamy zaklęcia
Co można zrobić, żeby wyswobodzić się z pułapki zaklęcia powinnaś się wstydzić? Możemy zacząć od słowa wybieram, czyli wybrać prawdę na swój temat. Oznacza to w praktyce budowanie zaufania do siebie poprzez relację w której możliwe jest doświadczenie przyjęcia wszystkich naszych zachowań. Znacząco łatwiej byłoby nam wszystkim żyć i być ze sobą gdybyśmy mieli odwagę przyznawać się do swoich słabości, niepokojów i obaw.
Można sprawdzić, czy powód zawstydzania, czyli przekroczenie normy jest faktycznie normą ważną społecznie, która służy czemuś sensownemu. Warto zastanowić się, czy noszenie sukienek przed kolano po czterdziestce, łokcie na stole, czy nie odkurzenie mieszkania przez tydzień to zakazy, które faktycznie służą życiu, czy raczej wymyślone problemy, które mają służyć do oceniania.
Warto pytać siebie, czy nasze działanie kogoś krzywdzi. Jeśli nikogo nie krzywdzi, tylko się komuś nie podoba, to zwyczajnie ma on powód do niezadowolenia, a nie my do odczuwania wstydu. Ważne pytania które można sobie zadać to również: Gdybyś nie miał/a w głowie widowni, to jakbyś się teraz zachował/a? Co byś chciał/a zrobić, gdyby można było pozbyć się z twojego życia lęku przed oceną innych?
autor: Agnieszka Kozak
źródło: Newsweek, numer: 3/2022
#arkusz #asd #Asperger #autyzm #czytanie #dzienniki #edukacja #emocje #grafomotoryka #IPET #komunikacja #lekcja #manualne #metody #motoryka #mowa #niepełnosprawność #niepełnosprawnośćintelektualna #pedagog #percepcja #pisanie #program #przedszkole #psychologia #rewalidacja #scenariusz #scenariusze #schemat #sensoryka #SI #sposoby #społeczne #szkoła #tematyczne #terapia #terapiaręki #umiejętności #umiejętnościspołeczne #uwaga #uważność #zabawa #zabawy #zajęcia #zajęciaterapeutyczne #ćwiczenia
autyzm.life i Neuroróżnorodni 