W klasach szkolnych z roku na rok coraz bardziej widoczne jest zróżnicowanie potrzeb edukacyjnych uczniów. Do szkół ogólnodostępnych uczęszczają często dzieci z różnymi niepełnosprawnościami oraz szeroko rozumianymi specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Inkluzja społeczna jest procesem, który powinien zaczynać się od najwcześniejszych lat, aby przyzwyczajać dzieci do różnorodności społecznej, do tego, że każdy człowiek jest inny.

Zaproponowany scenariusz ma na celu zwrócenie uwagi na podobieństwa, gdyż łatwiej zrozumieć inność drugiej osoby, kiedy wiemy, że w pewnych aspektach potrzebujemy, pragniemy tego samego. Podstawowe potrzeby – to nas nie różni. Materiał może posłużyć jako zachęta do pracy i dyskusji o tym, co nas jako ludzi łączy, a nie czym się różnimy.

Przebieg Zajęć

1. Przygotowanie sali przed zajęciami. Sala, w miarę możliwości, powinna być przygotowana do pracy w małych grupach przy stolikach/ławkach. W zależności od liczby uczniów, praca będzie się odbywać w 4–5 podzespołach.

2. Rozpoczęcie. Osoba prowadząca zajęcia wita uczestników i zaprasza na zajęcia poświęcone rozmowie o potrzebach. Może zapytać dzieci: z czym kojarzy im się słowo „potrzeba”, czy każdy ma jakieś potrzeby, czy potrzeby dotyczą tylko ludzi?

Część Właściwa

1. Prowadzący prosi uczniów, aby teraz, kiedy już zwróciliśmy uwagę na ten ważny aspekt funkcjonowania istot żywych, że ludzie i inne organizmy żywe, zwierzęta mają swoje potrzeby, zastanowili się każdy sam przez chwilę nad odpowiedzią na pytanie: „co jest mi niezbędne (zdecydowanie potrzebne) do życia”? Każdy uczestnik zajęć, tylko dla siebie, wypisuje na kartce odpowiedzi. Ważne, aby prowadzący zwrócił uwagę na słowo „niezbędne, zdecydowanie potrzebne” w pytaniu. Po to, aby uczniowie podczas własnej refleksji nie skupiali się wyłącznie np. na potrzebach materialnych (typu własny pokój). Jeśli pytanie sprawia trudność, osoba prowadząca może zasugerować szerokie myślenie o potrzebach, także w kontekście społecznym, relacji, obecności innych osób, potrzeb fizjologicznych itp.

2. Kiedy uczniowie skończą pracę indywidualną, dzielą się na podgrupy. Prowadzący rozdaje do wylosowania po jednej sztuce, z wymieszanych kolorowych karteczek – 4–5 kolorów w zależności od liczebności grupy. Może także posłużyć się innym, nielosowym doborem do podzespołów, np. jeśli w klasie jest kilku uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, mogą oni pracować rozdzielnie w grupie z innymi, zdrowymi rówieśnikami.

3. Uczniowie zajmują miejsca w podzespołach. Każda grupa losuje z koperty jeden element talii problemów pociętej według wzoru.

4. Zadaniem grupy jest refleksja, dyskusja oraz wypisanie na rachunku potrzeb odpowiedzi na pytanie: czego naszym zadaniem potrzebuje ta osoba – z podziałem na potrzeby niezbędne do zaspokojenia/inne ważne potrzeby. Po zakończonej pracy grup, w razie potrzeby ze wsparciem prowadzącego, osoba wybrana z każdego zespołu prezentuje wyniki dyskusji na forum klasy.

5. Prowadzący pyta uczniów, jakie mają wnioski po wysłuchaniu wypowiedzi wszystkich grup.

6. Następnie prowadzący prosi, aby każdy z uczniów ponownie i tylko dla siebie odczytał kartkę, na której zapisywał na początku zajęć swoje potrzeby. Pyta, czy znów nasuwają im się jakieś wnioski.

Podsumowanie Zajęć

Prowadzący dziękuje uczniom za pracę. Może na zakończenie omówić hierarchię potrzeb według A. Maslowa (patrz: załącznik), aby zilustrować to, o czym uczestnicy zajęć dyskutowali. Każdy człowiek, mimo swojej absolutnej niepowtarzalności i wyjątkowości, ma podstawowe potrzeby. Dopiero „głębiej” analizując, potrzeby się różnicują, uszczegóławiają, indywidualizują. Dlatego nie ma znaczenia, jak bardzo różnimy się cechami fizycznymi, wyglądem, cechami charakteru, mamy różne trudności, choroby czy niepełnosprawność. To tylko mały fragment naszego człowieczeństwa. Wszyscy mamy taką samą bądź bardzo podobną pulę podstawowych potrzeb. W zależności od sytuacji, każda z nich może w danej chwili stać się najważniejsza i ukierunkować całe nasze działanie. Pamiętajmy o tym na co dzień, jesteśmy różni, ale wiele nas łączy.

Talia Problemów

Piramida Potrzeb Maslowa

Twórcą piramidy potrzeb był amerykański psycholog Abraham Maslow, który szukał wyjaśnienia, dlaczego jedni ludzie mają różne potrzeby w różnym czasie. W trakcie swoich badań doszedł on do wniosku, że potrzeby jednostki uporządkowane są hierarchicznie – od najbardziej, do najmniej pilnych do realizacji.

A. Maslow dokonał podziału potrzeb. Potrzeby niższego rzędu wynikają z braku czegoś (fizjologiczne czy też bezpieczeństwa), potrzeby wyższego rzędu zwane są także potrzebami rozwoju.

Maslow był zdania, że aby zostały zaspokojone potrzeby wyższe – np. uznania, samorealizacji, przynależności, muszą być zaspokojone potrzeby niższe. W praktyce oznacza to, że zaspokojenie jednych potrzeb warunkuje realizację kolejnych.

Na pierwszym, a zarazem najniższym poziomie, znajdują się potrzeby fizjologiczne (m.in. sen, pożywienie, potrzeby prokreacyjne, unikanie zimna, gorąca itp.). W sytuacji kiedy jednostka nie ma zaspokojonych potrzeb fizjologicznych, wówczas dominują one nad innymi potrzebami i wypierają je na dalszy plan, tym samym podporządkowując sobie całe zachowanie człowieka. Zaspokajanie potrzeby bezpieczeństwa (stabilizacji, opieki czy porządku i prawa) pojawia się po zrealizowaniu potrzeb fizjologicznych.

Na trzecim poziomie w piramidzie A. Maslowa znajduje się potrzeba przynależności, zwana również potrzebą afiliacji, na którą składają się: potrzeba miłości (satysfakcja ze związków z drugim człowiekiem, czułość, przyjaźń), wyrażania opinii (potrzeba do odczuwania i wypowiadania się), zrozumienia (bycie poinformowanym, zrozumienie opinii innych ludzi).

Kolejnymi potrzebami w piramidzie są potrzeby szacunku i uznania. Wśród nich mówi się o: potrzebie posiadania wpływu, potrzebie poszanowania przez innych, potrzebie poczucia własnej wartości, potrzebie szacunku dla siebie samego, potrzebie poszukiwania własnej tożsamości.

Na samej górze piramidy Maslowa znajdują się potrzeby samorealizacji, które związane są w znacznej mierze z działaniami, do których człowiek ma uzdolnienia.

Rachunek Potrzeb

(proszę wpisać osobę, której potrzeby są opisywane)

…………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

autor: Katarzyna Stępniak

źródło: Pedagog w Klasie … Wiedza i Praktyka, Warszawa 2023