Podróż do mlecznej krainy

25 maja świętujemy Światowy Dzień Mleka, który jest obchodzony od 2001 r. Mleko, napoje mleczne to jeden z podstawowych składników diety, nie tylko w żywieniu dzieci. Niestety, okazuje się, że nawet do 80% dzieci w Polsce otrzymuje zbyt małą ilość wapnia w diecie. To jest niebezpieczne dla ich rozwoju, biorąc pod uwagę, że wapń gromadzony jest w organizmie jedynie do okresu dojrzewania. 

Wartość odżywcza mleka jest szczególnie ważna z uwagi na zawartość wapnia, ale również ilość potasu, fosforu, magnezu i cynku. Wapń jest nie tylko składnikiem kości. To pierwiastek konieczny do szeregu procesów metabolicznych: jest niezbędny do prawidłowej pracy układów nerwowego i sercowo-naczyniowego. Bierze udział w wielu ważnych procesach fizjologicznych, m.in.: regulacji skurczu mięśni, przewodnictwie nerwowym, aktywacji hormonów, neurotransmiterów oraz krzepnięciu krwi. Co prawda w ostatnim czasie pojawia się coraz więcej kontrowersji wokół tematu mleka, mimo to zdaniem większości ekspertów mleko to skarbiec wielu składników niezbędnych do rozwoju i prawidłowego funkcjonowania człowieka. Jest bogate zarówno w witaminy, jak i w pierwiastki. Najwięcej ma witaminy A (antyutleniacz, zapobiega m.in. kurzej ślepocie), ale zawiera też witaminę D (zapobiega krzywicy, usprawnia wchłanianie wapnia), B2 (dobrze wpływa na nerwy i błony śluzowe) i B12 (zapobiega niedokrwistości). 

Rekomendowana ilość dzienna wapnia dla dzieci w wieku od roku do trzech lat wynosi 700 mg, dla starszych – 1000 mg. Aby dostarczyć takiej ilości tego pierwiastka w diecie, dziecko powinno codziennie otrzymywać dwie porcje mleka, czyli dwie szklanki mleka, oraz jedną porcję innych produktów mlecznych, np. jogurtu, kefiru. W samym przedszkolu, które w ramach żywienia zbiorowego zapewnienia 75% wartości energetycznej i odżywczej wszystkich dziennie spożywanych posiłków, powinny być podawane dwie porcje produktów mlecznych. 

Niestety, produkty mleczne zawierające białko mleka krowiego (najczęstszy alergen pokarmowy) są często eliminowane z diety małego alergika. Z tego powodu coraz częściej spotykamy wśród przedszkolaków dzieci na dietach eliminacyjnych lub ze wskazaniem dotyczącym ograniczenia ilości porcji mlecznych. Jest to szczególne wyzwanie dla osób przygotowujących potrawy, aby móc zapewnić dzieciom inne wartościowe posiłki w ramach diety eliminacyjnej. Również mając w grupie przedszkolnej dziecko ze stwierdzoną dietą eliminacyjną, należy brać odpowiedzialność za wszystkie spożywane przez dzieci dodatkowe produkty spożywcze podawane poza jadłospisem przedszkolnym, przykładowo przy okazji urodzin czy imprez przedszkolnych. W przypadku diety eliminacyjnej bez białka mleka krowiego należy brać pod uwagę wszystkie dodatki do żywności, które zawierają w składzie mleko. Z tego powodu niezbędne jest czytanie etykiet, szczególnie w słodkich produktach. 

Pod jakimi nazwami kryje się mleko w produktach?

Diacetyl, kwas mlekowy, kazeina, kazeinian sodu, kazeinian potasu, kazeinian wapnia, kazeinian magnezu, laktoalbumina, laktoglobulina, laktoza, laktuloza, monohydrat laktozy, podpuszczka kazeiny, serwatka.

Poza potrzebą zapewnienia dzieciom bezpieczeństwa nauczyciel powinien również uwzględnić towarzyszące emocje – jak się czuje dziecko w sytuacji, gdy otrzymuje odmienny posiłek, szczególnie gdy są to ulubione dziecięce dania. Niedopuszczalne są praktyki, gdy grupa dzieci otrzymuje przykładowo kawałek tortu z okazji urodzin innego przedszkolaka lub inne słodycze, a dziecko z alergią jest pozbawione poczęstunku. Zrozumiałe jest, że dietę należy realizować zgodnie z zaleceniami lekarskimi, ale ważne jest, aby na takie sytuacje zwrócić uwagę również rodzicom, którzy szykują urodzinowe smakołyki. Ważne jest wówczas, aby rodzice solenizanta zaproponowali w ramach poczęstunku takie produkty, które mogą być spożywane przez wszystkie dzieci. Jest to ważna sytuacja, biorąc pod uwagę zarówno ryzyko spożycia przez małego alergika niepożądanego produktu (przy silnej alergii może się to skończyć nawet wstrząsem anafilaktycznym), jak i przykre poczucie straty, wykluczenia społecznego. Czym innym jest świadomość dziecka o potrzebie wyeliminowania mleka z diety, a czym innym zakaz spożywania słodyczy, które zawierają składniki pochodzenia mlecznego. 

Rolą przedszkola jest stworzenie środowiska wspierającego dobre samopoczucie małego alergika w obliczu nowych wyzwań. Dziecko mimo otrzymania właściwego posiłku może również odmawiać jego spożycia z uwagi na odmienność wobec posiłków spożywanych przez resztę dzieci. W takiej sytuacji bardzo ważne jest, aby rozmawiać z przedszkolakami o tym, jak ważne jest to, co jemy i jak się czujemy po spożywanych produktach, rozwijając świadomość dzieci w zakresie różnic podawanych potraw, ale również pod kątem wzajemnej troski o siebie.

Chcąc pogodzić potrzeby dzieci pod kątem zarówno wzbudzenia większego zainteresowania produktami mlecznymi i ich wpływem na zdrowie, jak i poznania produktów będących zamiennikami białka mleka krowiego w przypadku diet eliminacyjnych, ciekawą propozycją zajęć będą odpowiednie zajęcia tematyczne. Szczególnie prowadzone w nawiązaniu do Światowego Dnia Mleka. 

SCENARIUSZE – propozycje zajęć

Cele ogólne:

• uświadamianie dzieciom korzyści płynących z hodowli zwierząt gospodarskich,
• zapoznanie z właściwościami zdrowotnymi produktów mlecznych,
• wprowadzenie pojęcia „nabiał”.

Cele operacyjne:
Dziecko:

• wskazuje produkty otrzymywane z mleka,
• dostrzega znaczenie produktów nabiałowych w diecie,
• wymienia zwierzęta, których mleko nadaje się do spożycia przez człowieka,
• wie, że niektórzy mogą spożywać tylko mleko otrzymywane z roślin, 
• współpracuje w grupie.

Scenariusz zajęć

• Wstęp

Nauczyciel, nawiązując do tematu zajęć, zadaje dzieciom zagadki dotyczące produktów mlecznych.
–  Zwykle bywa w sklepie, w kostkach sprzedawane. Będzie nim pieczywo w mig posmarowane. (masło)
–  Zimne, słodkie i pachnące, jemy latem w dni gorące. (lody)
–  Może być żółty, biały, topiony lub pleśniowy, ale zawsze jest pyszny i bardzo zdrowy. (ser)
–  Zimny, kwaśny, zawsze pysznie smakuje, gdy nim do ziemniaczków mama nas częstuje. (kefir)
–  Też ma mleko w swoim składzie, żółty na kanapkę kładziesz. (ser)
–  Cztery kopytka, rogi i bródka. Już wiesz, kto wyjadł kapustę z ogródka? (koza)
–  Choć się zielonej trawy naje, to białe mleko daje. (krowa)
–  To jest biały napój, smaczny, bardzo zdrowy. Dostajemy go w prezencie od łaciatej krowy. (mleko)
–  Owocowy, waniliowy, może być też czekoladowy. Wszystkie dzieci go kochają i łyżeczką zajadają. (jogurt)
–  Kopytka, rogi i bródka mała i żeby jeszcze tak nie skakała, najpierw na drzewo, potem do woza, już wiesz na pewno, to zwykła… (koza)
–  Tłustego mleka da nam na serek. I ciepłej wełny da na sweterek. (owca)
    
Następnie nauczyciel pyta dzieci, czy domyślają się, na jaki temat będą dzisiaj rozmawiać. W zależności od wybranych zagadek nauczyciel pyta dzieci:
–  Jakie zwierzęta dają ludziom mleko do picia?
–  Jakie mamy produkty mleczne?
–  Które z wymieniowych produktów dzieci spożywają na co dzień w domu lub w przedszkolu? 
    
Zagadka obrazkowa. Nauczyciel rozkłada na stole ilustrację/zdjęcie krowy zasłoniętą kilkoma mniejszymi kartkami. Wskazane dziecko odpina pojedyncze kartki, pozostała część grupy próbuje odgadnąć, co ukryło się na obrazku.

• Nauczyciel odczytuje wierszyk w nawiązaniu do zapowiedzianego tematu zajęć. 

Jan Brzechwa, Mleko

„Co się stało, co się stało?”
„Gwałtu, mleko wyleciało!”
Przeraziła się kucharka.
Wyleciało mleko z garnka
I jak białe prześcieradło
Na patelni wierzchem siadło,
Jęło fruwać pod sufitem,
Przyśpiewując sobie przy tym:
„Dobre mleczko, smaczne mleczko,
Nie dla ciebie, kochaneczko!”
Rozgniewała się kucharka
I na mleko głośno sarka:
„Któż to słyszał, żeby mleko
Wyleciało tak daleko?
Zsiądź z patelni, zsiądź już prędzej,
Bo na zawsze cię przepędzę!”
Na te słowa mleko zbladło,
Przestraszyło się i zsiadło.
Chodźcie do nas.
Zjedzcie z nami
Zsiadłe mleko z ziemniakami.
Anna Mikiciuk, Piję mleko
Bardzo lubię mleko pić,
Bo ja zdrowo pragnę żyć.
Chcę mieć zęby mocne, białe,
Także kości wytrzymałe.
Mleko piję na śniadanie,
Zawsze mam ochotę na nie.
Też wieczorem mi smakuje,
Gdy je mama przygotuje.
Jestem zdrowa i radosna,
Rosnę szybko tak jak sosna.
Mleko moc składników ma,
I o zdrowie moje dba.
Jest najlepsze dla każdego,
Dla młodszego i starszego.
Ono jest najzdrowsze w świecie,
Nic lepszego nie znajdziecie.
Omówienie treści wiersza oraz najważniejszych informacji z niego płynących.

• Czy wiecie co to jest nabiał? – to pojęcie oznacza mleko i jego przetwory;
• Dlaczego powinniśmy dbać o spożywanie produktów mlecznych? – dbamy o mocne kości, prawidłowy wzrost, dobry stan zębów;
• Co by było, gdyby nie było mleka? – burza mózgów, np. nie byłoby masła, jogurtów, lodów, serów; 
• Skąd się bierze nabiał? – dostrzeganie użyteczności zwierząt hodowlanych;
• Czy znacie osoby, które nie mogą pić mleka, jeść serka? – nie każda osoba dobrze się czuje po spożyciu mleka czy innych wyrobów mlecznych, jak również po spożyciu produktów, które często lubimy jeść. Smakują nam, ale niestety brzuszek się buntuje. Wówczas okazuje się, że w diecie takiej osoby należy zamienić produkty mleczne na inne składniki. Przykładowo kakao zrobimy na mleku roślinnym;
• Skąd się bierze mleko w kartonie? – rozmowa na temat zwierząt, których mleko nadaje się do spożycia przez człowieka (krowa, koza, owca). Wskazuje się również zwierzęta, które wytwarzają mleko jedynie dla swojego potomstwa (koń, świnia, królik). Jako ciekawostkę warto powiedzieć dzieciom, że mleko możemy pozyskiwać również z roślin (np. kokos, soja). Co prawda nie posiada ono takich samych właściwości jak mleko zwierzęce, ale pozwala przygotować wiele potraw i zastąpić obecne w ich składzie produkty mleczne. 

Przy omawianiu napojów roślinnych warto dzieciom pokazać na talerzykach różne produkty roślinne, z których można przygotować mleko roślinne, przykładowo wiórki kokosowe, owies, soję, ryż, migdały. 
Ciekawym doświadczeniem może być degustacja różnych rodzajów napojów roślinnych. Należy mieć wtedy na uwadze, aby w przypadku dzieci poniżej czwartego roku życia nie podawać mleka ryżowego ze względu na zanieczyszczenie arsenem. Podobnie nie podajemy dzieciom ze stwierdzonymi alergiami na orzechy mleka migdałowego, na gluten – mleka owsianego czy na soję – mleka sojowego. 

• Jak mleko trafia do naszych domów? – wysłuchanie opowiadania. 

Wiosną, latem i jesienią na wiejskiej łące, którą nazywamy pastwiskiem, pasą się krowy. W ich wymionach powstaje mleko. Na noc krowy wracają do obory. Codziennie rano i wieczorem gospodarz przystępuje do dojenia krów. Kiedyś robił to ręcznie i nie było to łatwe zadanie. Dzisiaj ma elektryczne dojarki, które ułatwiają mu pracę. 
Pojemniki z mlekiem jadą do mleczarni. Tam odbywa się pewien tajemniczy proces. PASTERYZACJA. Gdy się ten proces zakończy, mleko jest rozlewane do takich opakowań, w których możemy je potem kupować. 
W mleczarni po obróbce mleka powstają też inne produkty: jogurty, sery, mleko w proszku, kefiry, lody, śmietana, masło, maślanka. Część rozlewa się do butelek i kartonów. 

Teraz następuje załadunek towaru i transport do sklepów. Tam sprzedawca ustawia mleko na półkach, gdzie każdy kupujący może je łatwo znaleźć.
Nauczyciel wspólnie z dziećmi wymienia poszczególne etapy „drogi mlecznej”.

• Piramida żywienia – usytuowanie produktów mlecznych na piramidzie zdrowia, określenie, jak często należy spożywać produkty mleczne (codziennie). 

Rozmowa z dziećmi na temat znaczenia produktów nabiałowych w diecie człowieka. Zawierają wapń, który jest potrzebny do budowy kości, zębów. Ponadto mleko i jego przetwory są źródłem wielu witamin, 
tj. B2, A, D, E i K, oraz składników mineralnych, w tym potasu, fosforu, magnezu, cynku, manganu i żelaza.

W mleku znajdziemy m.in.:
–  wapń – minerał, z którego zbudowane są kości i zęby; niedobory wapnia mogą skutkować słabymi kośćmi i wadami kręgosłupa u dzieci, a także ogólnym osłabieniem i zmęczeniem; wapń krąży również we krwi, wspomagając prawidłowe funkcjonowanie różnych układów naszego organizmu, m.in. krwionośnego i nerwowego;
–  białko – jeden z podstawowych budulców organizmu, wszystkich jego komórek; białko odpowiedzialne jest m.in. za dobrą kondycję naszych mięśni, skóry i włosów, a jego niedobory mogą spowodować wiele niebezpiecznych zaburzeń, tj. spadek odporności czy zahamowanie wzrostu;
–  witaminy: A, B2, D (ta ostatnia jest współodpowiedzialna z wapniem za budowanie mocnych kości, a jej niedobory mogą powodować krzywicę i łamliwość kości oraz poważne problemy z zębami): 

• witamina A – dobry wzrok,
• witamina B2 – piękna i zdrowa skóra,
• witamina D – razem z wapniem budują mocne kości.

• Wspólne zakupy. 

Nauczyciel odczytuje treść wiersza. Następnie rozkłada obrazki lub opakowania ukazujące różne produkty żywnościowe i prosi dzieci, aby wskazały produkty, o których usłyszały w wierszu.

Bożena Forma, Przetwory z mleka 

Na zakupy wyruszamy,
dużą torbę zabieramy.
Trzeba kupić serek biały
i ser żółty w dziury cały.
Smaczny jogurt waniliowy,
naturalny, truskawkowy.
I koniecznie też maślankę,
ser topiony i śmietankę.
Różne są przetwory z mleka,
zatem niechaj nikt nie zwleka.
Dnia każdego – to zasada –
coś z nabiału niechaj zjada. 

• Wiem, co jem – zabawa dydaktyczna. 

Nauczyciel prezentuje dzieciom na talerzykach jednorazowych produkty mleczne: biały ser, jogurt owocowy, ser żółty, mleko, maślankę, śmietanę, kefir. Z boku znajdują się zamknięte opakowania produktów. Dzieci degustują produkty przygotowane na talerzykach, nazywają je i wskazują odpowiednie opakowanie.
Taka zabawa jest również wstępem do dyskusji, w jaki sposób możemy wykorzystać dane produkty. Przykładowo mleko możemy spożywać w formie zupy mlecznej, kakao, kawy zbożowej, budyniu. Kefir, jogurt będzie smaczną bazą do przygotowania koktajli, podwieczorku, sosów czy do zup, sałatek. 
Nauczyciel zwraca również uwagę na różnorodność konsystencji: płynne, półpłynne, stałe, miękkie, twarde. Zachęca do porównywania zapachów i barw produktów mlecznych, skosztowania produktów. Zwraca uwagę na podobieństwa i różnice. 

• Przykładowe zabawy ruchowe.

–   „Krówki do zagrody”. Dzieci biegają swobodnie po sali, na dźwięk dzwonka chowają się do zagrody (umowne miejsce w sali).
–   „Jakie mleko daje krowa?”. Jedna osoba z rodziny jest krową, pozostali członkowie trzymają ją za palce. Pytamy krowę: Krówko, krówko, jakie mleko dajesz? Krowa odpowiada, np. różowe, zielone, wprowadzając w błąd uczestników, dopiero na hasło białe wszyscy uciekają, a krówka ich goni. Złapana osoba zostaje krówką itd.
–  „Każda łatka ci powie, co masz zrobić na zdrowie”. Dzieci wykonują zadania zapisane na łatkach krowy. Są to zadania związane z ruchem, np. zrób sześć przysiadów, zrób pięć skłonów, stań na jednej nodze itp.
–  „Ogon krowy”. Dzieci ustawiają się w rzędzie, jedno za drugim. Pierwsze jest głową (zakłada opaskę z krową), a ostatnie ogonem (dziecko trzyma w ręce ogon). Zadaniem dzieci z przodu jest złapanie ogona, a zadaniem dzieci z tyłu ochrona ogona przed złapaniem.

• Utrwalanie nazw.

Nauczyciel pyta dzieci o prawidłowe nazwy, wskazując na ilustracje zwierząt wraz z potomstwem. 
–  Krowa, cielak, byk (fot. 1–2).
–  Owca, jagnię, baran (fot. 3–4). 

• Podsumowanie zajęć.

Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje dzieciom pytania:
–  Jakie zwierzęta dają mleko? 
–  Jak się nazywa miejsce, gdzie z mleka powstają jogurty, maślanka, sery? 
–  Kto z was je codziennie jogurt, serek, pije maślankę i mleko?
–  Jak nazywa się pomieszczenie, w którym mieszka krowa?
–  Co mama może przygotować z mleka?

• Piosenka na zakończenie zajęć

Autor: Małgorzata Talaga-Duma, specjalista psychodietetyki, doradca żywieniowy ds. kształtowania nawyków żywieniowych u dzieci. Pod hasłem „Jedz z głową!” pomaga kształtować prawidłowe nawyki żywieniowe wśród dzieci i rodziców prowadząc m.in. warsztaty edukacyjne w placówkach przedszkolnych i wczesnoszkolnych.

Źródło

• https://dzieciakimleczaki.pl/
• https://ncez.pl/
• https://www.youtube.com/

źródło: wychowaniewprzedszkolu.com.pl

#arkusz #asd #Asperger #autyzm #czytanie #dzienniki #edukacja #emocje #grafomotoryka #IPET #komunikacja #lekcja #manualne #mindfulness #motoryka #mowa #niepełnosprawność #niepełnosprawnośćintelektualna #pedagog #percepcja #pisanie #premium #program #przedszkole #psychologia #rewalidacja #scenariusz #scenariusze #schemat #sensoryka #SI #sposoby #społeczne #szkoła #tematyczne #terapia #umiejętności #umiejętnościspołeczne #uwaga #uważność #zabawa #zabawy #zajęcia #zajęciaterapeutyczne #ćwiczenia