Uważne słuchanie
Ile razy w tygodniu zdarza nam się błędnie zrozumieć wypowiedziane przez kogoś słowa? Jak często jesteśmy świadkami rozmowy, w czasie której jedna osoba przerywa drugiej w pół zdania, zanim ta zdąży dokończyć myśl?
Uważne słuchanie wzmacnia bardzo ważną umiejętność związaną z inteligencją emocjonalną: umiejętność słuchania innych ludzi całym sercem i umysłem, bez przerywania i wyciągania przedwczesnych wniosków.
Szczególnie uważnie powinniśmy słuchać tego, co mówią nasze dzieci. Powiedzą nam bowiem wszystko o sobie, jeśli tylko będziemy słuchali w skupieniu. Musimy zatem doskonalić umiejętność słuchania w ciszy. Praktykując uważne słuchanie, zwiększamy świadomość i uczymy się naprawdę słyszeć. Wrażenie, że partner cię nie słucha, jest jednym z najbardziej bolesnych uczuć towarzyszących relacji dwojga ludzi. Skupiając się na wypowiadanych słowach uczymy się zwracać uwagę na drugiego człowieka oraz przyjmować do wiadomości jego słowa bez pochopnego oceniania w oparciu o przeszłe zdarzenia lub przewidywania dotyczące przyszłości.
Takie wzmacnianie świadomości pomaga także naszym dzieciom zmniejszyć reaktywność. Słuchając uważnie, dzieci stają się świadome daru języka i zaczynają rozumieć różnice intonacji. Lisa Aziz-Zadeh, wykładowca terapii zajęciowej na Uniwersytecie Południowej Kalifornii, zbadała mózgi młodych ochotników, którzy słuchali i powtarzali pozbawione sensu zdanie, intonując w różny sposób poszczególne słowa. Odkryła, że im wyższe oceny w teście empatii miała dana osoba, tym większa była aktywność tych obszarów jej mózgu, które są odpowiedzialne za wytwarzanie i rozpoznawanie dźwięków mowy. To badanie pozwoliło nam zrozumieć, że słuchanie jest ważne nie tylko z punktu widzenia przyjmowania informacji, ale także wpływa na naszą zdolność odczuwania empatii w stosunku do innych ludzi, a więc stwarza istotę ludzką bardziej troskliwą i nastawioną na potrzeby innych.
Każdy nowy gadżet i technologiczne nowinki zwiększają ilość dźwięku otaczającego nas ze wszystkich stron. Przybywa konkurujących ze sobą źródeł dźwięku, a my tracimy cenną ciszę.
George Prochnik, autor książki In Pursuit of Silence: Listening for Meaning in a World of Noise ostrzega, że zanik cichych przestrzeni jest zagrożeniem dla naszej zdolności
utrzymania umysłu w stanie aktywności i refleksji. „Każde poszukiwanie zaczyna się od ciszy – mówi – bez względu na to, czy celem jest wytropienie zdobyczy przez zwierzę, czy znalezienie przez filozofa odpowiedzi na pytanie. Początkiem każdego pytania jest cisza”. Nowojorski pisarz J. Gabriel Boylan pisze o zagrożeniach wynikających z nieprzerwanej ekspozycji na hałas: „Największa aktywność mózgu, proces intensywnego myślenia, odbywa się w krótkich przerwach między dźwiękami, kiedy jednocześnie przetwarzamy usłyszane dźwięki i oczekujemy następnych. Kiedy hałas nigdy nie słabnie, aktywność mózgu zamiera”. Inaczej mówiąc, życie w ciągłym hałasie otępia mózg.
Ćwiczenia opisane w dalszej części rozwijają umiejętność słuchania. Niektóre z nich zaspokajają naszą wrodzoną potrzebę ciszy. Inne skłaniają do słuchania muzyki,
która – można w to wierzyć lub nie – zwiększa efektywność uczenia się i poprawia pamięć. Z najnowszych badań wynika, że muzyka może być czymś więcej niż tylko stymulatorem: może nawet zmieniać fizyczny kształt mózgu. Dzieje się tak dlatego, że nerwy słuchowe w ludzkim organizmie mają więcej połączeń z komórkami mózgu niż inne nerwy. Wpływają na działanie gruczołów i całego systemu nerwowego, regulują ciśnienie krwi i poziom świadomości umysłowej. Dzieci, które uczą się gry na instrumencie, mają grubsze ciało modzelowate (czyli most łączący obie półkule mózgu) niż te, które nie mają styczności z muzyką, a to oznacza, że mogą szybko przestawiać się z myślenia prawą półkulą na myślenie lewą półkulą i vice versa.
ZABAWA W SŁUCHANIE
Zgromadź kilka różnych przedmiotów codziennego użytku, za pomocą których można wydawać dźwięki. Możesz użyć ołówka do stukania o twardą powierzchnię, papieru do szeleszczenia, łyżki do uderzania o garnek i monet do grzechotania. Włóż je do pudełka, żeby dziecko ich nie widziało.
Niech dziecko zamknie oczy i skupi się na dźwiękach wydawanych przez przedmioty. Wyjmuj po kolei przedmioty z pudełka, wydawaj za ich pomocą dźwięki i chowaj z powrotem. Następnie pytaj, jaka rzecz wydaje taki odgłos.
Powtarzaj tę czynność ze wszystkimi przedmiotami w pudełku.
Zadawaj następujące pytania:
- Czy słyszałeś lepiej, kiedy miałeś oczy zamknięte?
- Czy potrafisz skupić uwagę na dźwięku i utrzymać ją?
- Czy coś ci przeszkadzało?
Po zakończeniu pierwszej części zabawy poproś dziecko, by teraz ono znalazło przedmioty wydające dźwięk i poprowadziło zabawę. Cieszcie się wspólnym przeżywaniem tego doświadczenia – to świetna zabawa. Powtarzajcie ćwiczenie
z użyciem różnych przedmiotów i dźwięków, starając się być jak najbardziej kreatywni.
DŹWIĘKI W POWIETRZU
Wybierz jakieś miejsce na zewnątrz domu i usiądź tam ze swoim dzieckiem. Nastaw minutnik na dwie minuty. Poproś dziecko o zamknięcie oczu i wsłuchiwanie się w docierające do niego dźwięki. Kiedy upłynie ustalony czas, poproś o otwarcie oczu i zadaj następujące pytania:
- Czy teraz, kiedy byłeś skoncentrowany, słyszałeś lepiej niż zwykle?
- Czy zauważyłeś, że niektóre dźwięki stawały się głośniejsze, a później cichły?
- Czy dany dźwięk miał wyraźny początek i koniec?
Podkreśl, że te dźwięki zawsze są obecne w otoczeniu, tylko nie zdajemy sobie sprawy z ich występowania. Słyszymy je dopiero wtedy, gdy się na nich skupimy. Ze starszym dzieckiem można omówić koncepcję uważnego słuchania i wytłumaczyć,
w jaki sposób może to im pomóc w relacjach z kolegami, nauczycielami, trenerami i członkami rodziny.
SŁUCHANIE MUZYKI
Wybierz utwór wykonywany na kilku instrumentach i odtwórz dziecku jego fragment. Zapytaj, czy potrafi rozróżnić grające instrumenty. Czy słychać perkusję? Fortepian? Gitarę? Co słyszy? Następnie odtwórz inny utwór. Czasem muzyka budzi różne emocje. Czy dziecko czuje się szczęśliwe? Smutne? Może ma ochotę tańczyć?
ECHA
Poproś dziecko, żeby powiedziało coś do ciebie, wysłuchaj go uważnie i powtórz jego słowa. Potem odwróćcie role: ty mów, a dziecko niech powtarza. Zmieniajcie się rolami kilka razy, ćwicząc z krótszymi i dłuższymi wypowiedziami. Na koniec zapytaj dziecko o wrażenia. Czy to ćwiczenie było łatwe, czy trudne? Co pomagało dziecku w skupieniu się na słuchaniu?
REFLEKSJE
W latach osiemdziesiątych XX wieku wzięłam udział w programie telewizyjnym zatytułowanym Kids: Listen to Them (Posłuchajcie dzieciaków), w czasie którego kilkadziesięcioro dzieci w wieku 10–15 lat miało spędzić cały dzień ze mną i z zespołem kamerzystów. W trakcie trwającej kilka godzin rozmowy o ich obawach i nadziejach dowiedziałam się wielu pięknych i mądrych rzeczy. Pewien chłopiec opowiadał o rozwodzie rodziców i o tym, jak trudne było to dla niego przeżycie. Inne dzieci mówiły o podobnych doświadczeniach, pocieszały się i dawały sobie nawzajem rady dotyczące tego, jak poradzić sobie w szkole w tym trudnym okresie.
W ten sposób tworzyły małą społeczność zapewniającą wsparcie i pocieszenie.
Kiedy gwar rozmów ucichł na chwilę, zapytałam dzieci, czy wierzą, że myśli i uczucia to dwie różne rzeczy. To było tak, jakbym nagle zapaliła światło w pokoju. Wszystkie dzieci ożywiły się, bo ktoś wreszcie zrozumiał, przez co przechodzą. Ich otwartość i uczciwość kazały mi się zastanowić, dlaczego nie pozwalamy dzieciom częściej
mówić szczerze o tym, co myślą i czują oraz dlaczego nie ma dla nich żadnego forum, na którym mogłyby to robić. Nasze dni są tak ściśle wypełnione zadaniami, że nie mamy czasu, by usiąść z dzieckiem i spokojnie zapytać, jak ono się czuje oraz pokazać, że jesteśmy gotowi go wysłuchać. Pod koniec całego dnia pracy nad
programem dzieci otoczyły mnie i wszyscy razem mocno się przytuliliśmy. Trudno było się pożegnać. „Czy możemy kiedyś to powtórzyć?” – prosiły. Bardzo chciałam, żeby okazało się to możliwe. Niemniej, tak czy inaczej, wszyscy zachowaliśmy
wspomnienie tego dnia – wypełnionego tańcem, płaczem, śmiechem, słuchaniem siebie nawzajem i wspólnym budowaniem więzi.
źródło: Goldie Hawn, Wendy Holden, 10 MINDFUL MINUTES: Giving Our Children – and Ourselves – the Social and Emotional Skills to Reduce Stress and Anxiety for Healthier, Happier Lives 2019
#arkusz #asd #Asperger #autyzm #czytanie #dzienniki #edukacja #emocje #grafomotoryka #IPET #komunikacja #lekcja #manualne #mindfulness #motoryka #mowa #niepełnosprawność #niepełnosprawnośćintelektualna #pedagog #percepcja #pisanie #premium #program #przedszkole #psychologia #rewalidacja #scenariusz #scenariusze #schemat #sensoryka #SI #sposoby #społeczne #szkoła #tematyczne #terapia #umiejętności #umiejętnościspołeczne #uwaga #uważność #zabawa #zabawy #zajęcia #zajęciaterapeutyczne #ćwiczenia
autyzm.life i neuroróżnorodni 