Zwiększenie aktywności słownej

„Obcowanie” z przezroczami, na których znajduje się własny wizerunek, powoduje – jak wspomniano – znaczny wzrost dynamiki ruchu i emocji, a zarazem wzmaga aktywność społeczną uczniów. Te trzy elementy łącznie stanowią konieczny warunek, by u dziecka ujawniła się gotowość do mówienia.

Oglądanie siebie podczas wykonywania różnych prac było dla dzieci silnym przeżyciem, zdarzeniem, a więc czymś, o czym warto komuś powiedzieć. Nawet „milczki” odpowiadały na pytania, samorzutnie wychodziły z ławki i pokazywały siebie i kolegów. Często też zgadywały, kto będzie dzisiaj „na bajce”. Przykłady aktywności werbalnej dzieci znajdujemy we wszystkich cytowanych protokołach lekcji.

Przydatność przezroczy jako sposobu wydawania poleceń

Opisywana tu metoda pomaga kierować pracą uczniów nie tylko dlatego, że pobudza ich motywację. Okazało się także, że dużo łatwiej jest zorganizować zajęcia, gdy model działania jest przedstawiony na obrazie. Instrukcje słowne są wtedy kojarzone z obrazem konkretnego działania, i to działania, które już dziecku jest znane.
W ten sposób użycie przezroczy podtrzymuje ciągłość doświadczenia życiowego. Słowa w oderwaniu od działania są dla dzieci głębiej upośledzonych trudne do zrozumienia. Dzięki każdorazowemu kojarzeniu ich z obrazem i z przypomnianą, dawniej wykonywaną czynnością nabierają znaczenia.

Używając przezroczy nauczyciel może znacznie skrócić część wstępną lekcji, gdyż program działania jest przedstawiony na wyświetlonym przezroczu. Pobudzająco działa zwłaszcza pytanie: Co dziś będziemy robili?, skłaniające dzieci do samodzielnego odczytania przezrocza i określenia programu lekcji. Wpływa to oczywiście na przyjmowanie postawy aktywnego współdziałania. Zastosowanie przezroczy jako metody przekazywania poleceń, a zarazem prowadzenia pogadanki, w której uczniowie więcej mówią samorzutnie niż słuchają, ilustrują wybrane protokoły lekcji przeprowadzonych przez Z. Kiewel.

Lekcja: Czesanie
Wyświetlono obraz Ewy rozczochranej i uczesanej. Na pytanie Kto to jest? Ewa biegnie do obrazka i mówi: Ewa, ale zaraz się poprawia: ja.
N. – Czym różni się jeden obrazek od drugiego?
Pytanie jest za trudne i nikt nie potrafi odpowiedzieć. Wyświetlam obrazek Ewy rozczochranej.
N. – Jak wygląda Ewa?
Jola – Ma fartuch.
N. – Czy taki sam jak dzisiaj?
Jola – Taki sam.
N. – Czy Ewa ładnie wygląda na obrazku?
Wyjaśniam, że Ewa miała potargane włosy i dlatego brzydko wygląda. Wyświetlam drugi obrazek i pytam, czy Ewa tutaj też jest brzydka?

Jola – Ma uczesane włosy.
Lucyna – Ładna jest.
N. – Czy Ewa na tym obrazku jest wesoła czy smutna?
Hania – Wesoła.
N. – Po czym to poznajesz?
Hania – Bo się śmieje.
Następnie dziewczynki mają kolejno podchodzić do dużego lusterka i czesać się.
Mariola i mała Hania naśladują tylko ruch czesania, pozostałe dzieci potrafią się uczesać.

Lekcja: Czyszczenie butów
Wyświetlam przezrocze przedstawiające Jurka, jak czyści buty w szatni. Dzieci prawidłowo rozpoznają Jurka i miejsce, gdzie jest. Pokazują i nazywają, co Jurek trzyma w ręku (szczotka i but). Nazywają pastę do butów i pokazują, gdzie stoi pudełko z pastą. Nazywają, co robi Jurek – czyści buty. Określenie to powtarzają wszystkie po kolei.

Lekcja: Wkładanie butów, sznurowanie
Wyświetlam przezrocza Asi sznurującej sobie buty i Jurka pomagającego Marioli. Na pytanie: „Kto to jest?” Asia podchodzi do obrazka, pokazuje siebie i mówi: „Ja”. Pytam Krysię, jaka jest różnica w ubiorze Asi na obrazku i w tej chwili. Pytanie jest za trudne i dopiero za pomocą pytań naprowadzających Krysia odpowiada, że na obrazku Asia jest ubrana w rajtuzy, a teraz ma spodnie, i stwierdza, że ubrana jest inaczej. Do drugiego obrazka podchodzi Mariola i pokazuje siebie.

Lekcja: Imieniny Ewy
Przygotowano zestaw 5 przezroczy. Najpierw wyświetlam przezrocza przedstawiające składanie życzeń; dzieci wiedzą, że dzisiaj obchodzimy imieniny Ewy i składają jej życzenia, wręczamy Ewie upominek. Kolejne przezrocze przedstawia smarowanie wafli. Pytam, co będziemy dalej robić. Jola idzie do stołu, mówi Hani i Ewie, że też mają iść smarować wafle.
Następnie wyświetlam przezrocza przedstawiające dzieci jedzące. Omawiamy, jak ustawione są ławki, co znajduje się na ławkach, jak siedzą dzieci. Przy dużej pomocy Jurka i Lucyny ławki zostają szybko ustawione w podkowę. Jola nalewa herbatę i rozkłada serwetki. Hania nakłada wafelki na talerzyki i ustawia je na ławkach. Jest trochę zamieszania, ale Lucyna szybko usadza dzieci. Dzieci mają usiąść tak, jak na wyświetlanym przezroczu. Dzieci same ładnie jedzą, poza małą Hanią, którą Jola musi karmić.

Lekcja: Zabawki: piłka duża i mała
Wyświetlam przezrocza dziewczynek z piłkami.
N. – Kto to jest?
Krysia i Hania same podchodzą do obrazka, pokazują palcem siebie i mówią o sobie ja. Proszę Hanię, żeby podeszła do obrazka i pokazała, gdzie jest Krysia, a gdzie Hania.
Dziewczynka wypełnia polecenie prawidłowo.
N. – Krysiu, co trzymasz w ręku na obrazku?
Krysia – Piłka (poprawiam: piłkę).

N. – Teraz, Krysiu, weź ze stołu piłkę taką, jaką trzymasz w ręku.
Krysia poprawnie wykonuje polecenie, bierze małą piłkę.
N. – Teraz, Haniu – weźmiesz piłkę, którą trzymasz na obrazku.
Hania również dobrze wykonuje polecenie, bierze dużą piłkę.
N. – Teraz ustawcie się tak jak na obrazku.
Dziewczynki źle się ustawiają, Lucyna podchodzi i ustawia je prawidłowo.
N. – Ile piłek mamy w klasie?
Ewa – Dwa (poprawiam: dwie).
N. – Jakie to są piłki?
Jola – Pokazuje piłki.
N. – Mariola poda mi piłkę dużą.
Mariola nie rozumie polecenia, rozgląda się po klasie. Proszę Lucynę, aby pomogła jej wykonać polecenie. Lucyna bierze Mariolę za rękę, podchodzi do stołu i daje jej dużą piłkę. Mariola podaje mi piłkę.
N. – Małą piłkę poda mi Asia.
Asia podchodzi do stołu i podaje piłkę.
N. – Do czego potrzebne są piłki?
Krysia – Do bawienia.
N. – Teraz pobawimy się piłkami.

Dzieci stają w dwóch rzędach i turlają do siebie piłkę, najpierw dużą, a później małą. Następnie wszystkie dzieci dostają szablony piłki dużej i małej (koła). Mają za zadanie odrysować je i pomalować kredkami. Lucyna sama podpisuje swój rysunek (przepisuje z tablicy).

Hanna Olechowicz

źródło: H. Olechowicz, Terapia dzieci z niepełnosprawnością intelektualną…