Zrozumienie trudności w budowaniu wypowiedzi u uczniów z autyzmem

Dla wielu uczniów ze spektrum autyzmu, tworzenie wypowiedzi na swój temat może być trudnym i stresującym zadaniem. Aby skutecznie uczyć tej umiejętności nauczyciele powinni zrozumieć, z jakimi wyzwaniami mierzą się uczniowie z ASD. W ten sposób mogą wyjść na przeciw wszelkim barierom i wspierać indywidualne potrzeby.

Trudności wynikające ze specyfiki autyzmu

Osoby ze spektrum autyzmu mogą mieć trudności z komunikacją werbalną i niewerbalną, co wynika z ich specyficznego sposobu przetwarzania informacji i interakcji ze światem. Zrozumienie przyczyn tych trudności pomaga nauczycielom dostosować metody pracy tak, aby wspierały rozwój umiejętności komunikacyjnych u uczniów.

1. Abstrakcyjność i otwartość pytania

Zdanie „Powiedz kilka słów o sobie” jest formą otwartą a także autoprezentacją, która wymaga od ucznia umiejętności selekcji informacji oraz zdecydowania, co jest istotne i odpowiednie do podzielenia się z odbiorcą. Uczniowie z autyzmem często preferują pytania konkretne i zamknięte, które mają jednoznaczną odpowiedź, ponieważ pytania otwarte mogą być dla nich niejasne lub wieloznaczne, a to zwykle uruchamia u nich dyskomfort.

Ta trudność wynika z faktu, że osoby z autyzmem często myślą w sposób dosłowny i konkretno-logiczny. Brak jasnych wskazówek może prowadzić do niepewności co do tego, jakiej odpowiedzi oczekuje rozmówca. Może to również wywołać lęk przed popełnieniem błędu lub brakiem zgodności z oczekiwaniami.

2. Deficyty w teorii umysłu (Theory of Mind)

Teoria umysłu (ToM) to zdolność do rozumienia, że inni ludzie mają swoje własne myśli, uczucia i perspektywy, które mogą różnić się od naszych. Uczniowie ze spektrum autyzmu mogą mieć trudności z wyobrażeniem sobie, jak ich słowa będą postrzegane przez odbiorcę. Mogą nie być świadomi, jakie informacje są interesujące lub istotne dla innych, co może prowadzić do odpowiedzi, które są zbyt szczegółowe, zbyt ogólne lub skupione na mało istotnych szczegółach.

Dzieci z autyzmem mogą również nie dostrzegać, że rozmówca może potrzebować kontekstu lub wyjaśnienia pewnych informacji, co wpływa na jakość ich wypowiedzi. Brak tej perspektywy utrudnia budowanie wypowiedzi, które są spójne, zrozumiałe i angażujące.

3. Trudności w przetwarzaniu językowym

Uczniowie z autyzmem często napotykają trudności w zakresie przetwarzania językowego, które mogą obejmować zarówno rozumienie, jak i produkcję języka:

• Opóźnienia w przetwarzaniu językowym: Dzieci mogą potrzebować więcej czasu na zrozumienie pytania i sformułowanie odpowiedzi. Mogą czuć się przytłoczone ilością informacji, które muszą przetworzyć.
• Problemy z pragmatyką językową: Pragmatyka odnosi się do umiejętności używania języka w sposób odpowiedni do kontekstu społecznego. Dzieci mogą nie rozumieć, jak dostosować swoją wypowiedź do sytuacji, np. co jest stosowne powiedzieć podczas pierwszego spotkania z nową osobą.
• Trudności z integracją informacji: Wypowiedzi uczniów mogą być fragmentaryczne lub pozbawione kluczowych elementów, ponieważ mają oni trudności z łączeniem różnych informacji w jedną, spójną odpowiedź.

4. Deficyty w funkcjach wykonawczych

Funkcje wykonawcze to grupa umiejętności poznawczych, które pomagają planować, organizować, inicjować i monitorować własne działania. Dzieci z autyzmem często mają deficyty w tych obszarach, co wpływa na ich zdolność do budowania wypowiedzi:

• Trudności w planowaniu wypowiedzi: Mogą mieć trudność z zaplanowaniem, co powiedzieć i jak zorganizować swoją wypowiedź. Dzieci mogą zaczynać mówić bez wyraźnego planu lub struktury, co prowadzi do chaotycznych lub niekompletnych odpowiedzi.
• Problemy z inicjacją wypowiedzi: Inicjowanie wypowiedzi może być wyzwaniem, zwłaszcza w sytuacjach nowych lub nieznanych. Mogą potrzebować wsparcia lub wyraźnych wskazówek, aby zacząć mówić.

5. Skłonność do myślenia dosłownego i konkretnego

Wiele osób ze spektrum myśli w sposób dosłowny, co oznacza, że mogą mieć trudności z interpretacją pytań, które są abstrakcyjne lub wymagają interpretacji. Dla dziecka z autyzmem pytanie a w zasadzie zdanie/(wypowiedzenie) rozkazujące „Powiedz kilka słów o sobie” może być zbyt nieokreślone – nie wiedzą, jakie dokładnie informacje są oczekiwane. Mogą potrzebować bardziej konkretnych i precyzyjnych pytań, takich jak „Jak masz na imię?” lub „Ile masz lat?”.

6. Zwiększone trudności emocjonalne i sensoryczne

Uczniowie z autyzmem mogą doświadczać trudności emocjonalnych, takich jak lęk lub stres, zwłaszcza w nowych sytuacjach społecznych. Zwiększona wrażliwość sensoryczna, na przykład na hałas, światło lub tłok, może dodatkowo utrudniać koncentrację i wpływać na zdolność do formułowania wypowiedzi. Warto pamiętać, że w stresujących sytuacjach ich zdolność do przetwarzania i produkcji języka może być dodatkowo ograniczona.

7. Trudności z generalizacją umiejętności

Dzieci z autyzmem często mają trudności z przenoszeniem (generalizowaniem) umiejętności nabytych w jednym kontekście do innego. Nawet jeśli nauczą się mówić o sobie w jednym środowisku (np. w klasie), mogą mieć trudności z zastosowaniem tej samej umiejętności w innej sytuacji, takiej jak rozmowa z nieznajomym czy udział w wydarzeniu rodzinnym.

Dlaczego te trudności są istotne dla nauczycieli?

Zrozumienie tych wyzwań pozwala nauczycielom lepiej dostosować metody nauczania do potrzeb uczniów. Przygotowanie lekcji czy zajęć terapeutycznych z wykorzystaniem jasno zdefiniowanych struktur, wizualnych pomocy, ćwiczeń praktycznych oraz wsparcia emocjonalnego może znacznie ułatwić uczniom rozwijanie umiejętności komunikacyjnych. Ważne jest, aby nauczyciele byli świadomi, że nauka komunikacji i budowania wypowiedzi jest procesem stopniowym, który wymaga cierpliwości, zaangażowania i elastyczności w podejściu.

Aby efektywnie wspierać dzieci w rozwijaniu umiejętności komunikacyjnych, ważne jest podejście zrozumiałe, oparte na naukowych podstawach, a także pełne empatii i cierpliwości. Stosując różnorodne techniki, nauczyciele mogą stworzyć środowisko, w którym uczniowie czują się pewnie i są gotowi do nauki i rozwijania swoich umiejętności.

Poradnik dla nauczycieli i terapeutów: Jak uczyć uczniów ze spektrum autyzmu budowania wypowiedzi na temat „Powiedz kilka słów o sobie”

Dla uczniów ze spektrum autyzmu budowanie wypowiedzi na temat „Powiedz kilka słów o sobie” może być trudnym zadaniem. Wynika to z kilku kluczowych czynników, które są związane z ich specyficznymi wyzwaniami w zakresie komunikacji i przetwarzania informacji.

1. Wyzwaniem jest abstrakcyjność pytania

Zdanie: „Powiedz kilka słów o sobie” jest „pytaniem” otwartym i abstrakcyjnym, co może być trudne do zrozumienia przez uczniów z autyzmem, którzy często myślą w sposób dosłowny i konkretny. W przeciwieństwie do pytań o fakty (np. „Jakie masz zwierzątko domowe?”), pytanie to wymaga selekcji informacji o sobie, co dla wielu uczniów może być wyzwaniem.

Cel

Celem tej lekcji jest nauczenie uczniów, jak budować wypowiedzi o sobie, które są jasne, zrozumiałe i odpowiednie do sytuacji społecznej. Chcemy pomóc im opanować umiejętność wyboru odpowiednich informacji, organizacji wypowiedzi i dostosowania jej do odbiorcy.

1. Wprowadzenie do tematu

• Zacznij lekcję od wyjaśnienia, dlaczego umiejętność opowiadania o sobie jest ważna – np. podczas poznawania nowych osób, przedstawiania się w klasie lub podczas rozmów z przyjaciółmi.
• Możesz użyć obrazków lub filmów przedstawiających różne sytuacje, w których ktoś opowiada o sobie (np. podczas przedstawiania się w klasie lub rozmowy z nowym kolegą).

2. Ustalanie celu lekcji

• Wyjaśnij uczniom, że celem zajęć jest nauczenie się, jak mówić o sobie w sposób, który jest jasny i interesujący dla innych. Zaznacz, że nauczą się, jakie informacje są ważne i jak je prezentować.

3. Wprowadzenie struktury wypowiedzi

• Przedstaw prostą strukturę, która pomoże uczniom zorganizować swoje myśli:
  1. Imię i wiek: Jak się nazywam? Ile mam lat?
  2. Ulubione rzeczy: Co lubię robić? Jakie są moje zainteresowania lub hobby?
  3. Fakty o sobie: Czy mam rodzeństwo, zwierzątko domowe? Gdzie mieszkam?
  4. Unikalne cechy: Co mnie wyróżnia? Co jest moją mocną stroną?
• Możesz użyć kart pracy z miejscami do wpisania tych informacji lub tablicy interaktywnej, aby uczniowie mogli uzupełniać swoje odpowiedzi.

4. Modelowanie przykładowych wypowiedzi

• Daj uczniom przykład poprawnej wypowiedzi o sobie, np.:
  • „Mam na imię Kasia, mam 10 lat. Lubię rysować i bawić się z moim psem [imię psa]. Mieszkam w Warszawie z moją rodziną. Moją mocną stroną jest cierpliwość i bardzo lubię pomagać innym. Interesuję się motylami”
• Możesz poprosić o przykład innego nauczyciela lub asystenta, aby uczniowie mieli więcej wzorców do naśladowania.

5. Ćwiczenia z wykorzystaniem szablonów

• Przygotuj szablony lub karty pracy, które uczniowie mogą uzupełnić informacjami o sobie. Możesz użyć prostych pytań prowadzących:
  • Jak się nazywasz?
  • Ile masz lat?
  • Czym się interesujesz?
  • Co lubisz robić w wolnym czasie?
  • Czy masz jakieś zwierzęta domowe?
  • Jaka jest Twoja ulubiona potrawa?
  • Co Cię wyróżnia?

6. Ćwiczenia w parach lub małych grupach

• Poproś uczniów, aby w parach lub małych grupach ćwiczyli mówienie o sobie, używając uzupełnionych kart pracy. Jeden uczeń zadaje pytania, a drugi odpowiada, następnie zamieniają się rolami.
• Możesz także zorganizować małą grę polegającą na tym, aby uczniowie zgadywali, o kim mówi dany opis.

7. Gra edukacyjna: „Pokaż i powiedz”

• Zaproponuj grę edukacyjną „Pokaż i powiedz”. Poproś uczniów, aby przynieśli z domu przedmiot, który opowiada coś o nich (np. książkę, ulubioną zabawkę). Następnie każdy uczeń ma kilka minut, aby opowiedzieć o sobie za pomocą tego przedmiotu.

8. Indywidualne wypowiedzi na forum klasy

• Zaproś uczniów, aby podzielili się swoimi wypowiedziami na forum klasy. Upewnij się, że atmosfera jest wspierająca i bezpieczna. Chwal wysiłki uczniów, zwłaszcza za użycie pełnych zdań i konkretnych informacji.

9. Podsumowanie i pozytywne wzmocnienie

• Podsumuj lekcję, zwracając uwagę na to, co uczniowie zrobili dobrze. Podkreślaj, że każda wypowiedź jest cenna i wyjątkowa, tak jak każdy z nich.
• Wskaż, które umiejętności udało się opanować i jak można je dalej rozwijać.

10. Praca domowa lub dodatkowe ćwiczenia

• Możesz zadać uczniom, aby napisali krótką notatkę lub stworzyli plakat „O mnie”, który będzie zawierał najważniejsze informacje o nich samych.
• Alternatywnie, możesz dać uczniom możliwość przygotowania małej prezentacji w formie slajdów, na których przedstawią się, używając zdjęć i krótkich zdań.

Wskazówki dla nauczycieli:

• Dostosowanie do indywidualnych potrzeb: Każdy uczeń ze spektrum autyzmu jest inny, więc dostosuj metody nauczania do indywidualnych potrzeb i preferencji ucznia. Niektóre dzieci mogą preferować obrazki, inne słowa, a jeszcze inne krótkie filmy lub animacje.
• Używanie wizualnych pomocy: Pomóż uczniom, używając piktogramów, obrazków, kolorowych notatek czy map myśli, aby ułatwić im organizację myśli.
• Zapewnienie jasnych instrukcji: Używaj krótkich, prostych instrukcji i upewnij się, że każdy uczeń rozumie, co ma zrobić. Powtarzaj kluczowe informacje i dawaj czas na przetworzenie informacji.
• Wsparcie emocjonalne i pozytywne wzmocnienie: Zawsze chwal wysiłki uczniów i wspieraj ich emocjonalnie, pomagając im czuć się pewnie i komfortowo.

Podsumowanie:

Nauka budowania wypowiedzi na temat „Powiedz kilka słów o sobie” może być wyzwaniem dla uczniów z autyzmem, ale przy odpowiednim wsparciu i użyciu wizualnych oraz angażujących metod nauczania, mogą oni rozwijać swoje umiejętności komunikacyjne i społeczne. Tworzenie bezpiecznego i przyjaznego środowiska do ćwiczeń, wspieranie emocjonalne i dostosowanie metod nauczania do indywidualnych potrzeb uczniów to kluczowe elementy sukcesu.

Umiejętności społeczne – pakiet 6 lekcji dla ucznia ze spektrum autyzmu uczęszczającego do szkoły masowej – 6 zł

Program Wczesnej Interwencji (EIBI): Praktyczne Scenariusze Ćwiczeń Umiejętności Społecznych dla Dzieci ze Spektrum Autyzmu eBook 18 zł