Program przygotowujący dziecko leworęczne do pisania

Bardzo ważne jest, aby poprzez ćwiczenia i zabawę rozpocząć , zarówno w przedszkolu, jak i w domu , przygotowanie do pisania już z dziećmi pięcioletnimi, jak również z młodszymi. Szczególnie jeżeli są to dzieci leworęczne.
Dziecko leworęczne potrzebuje dużego wsparcia szczególnie jeśli chodzi o przygotowania do nauki pisania z uwzględnieniem specyficznych trudności, jakie może powodować leworęczność. Służą temu zajęcia stymulująco – korekcyjne; mają one z jednej strony aktywizować rozwój psychomotoryczny dziecka: funkcje percepcyjne , motoryczne i ich koordynację, z drugiej zaś strony korygować fragmentaryczne opóźnienia rozwojowe tych funkcji.
Wyrównanie w ten sposób dysharmonii rozwojowych sprzyja uzyskiwaniu przez dziecko gotowości do nauki pisania i czytania.

CELE SZCZEGÓŁOWE ZAJĘĆ STYMULUJĄCO – KOREKCYJNYCH

– Pobudzanie rozwoju ruchowego dziecka, szczególnie usprawnianie motoryki rąk (mała sprawność manualna dzieci leworęcznych)
– Zachęcanie dzieci do rysowania i zajęć grafomotorycznych; przy słabych efektach swoich działań lub przy zmuszaniu do rysowania prawą ręką , zniechęcają się i tracą zainteresowanie tego typu zajęciami [zaleca się więc edukację przez ruch (Dorota Dziamska,,Edukacja przez ruch. Fale, spirale, jodełki, zygzaki.”). Najnowsze badania neurologiczne dowodzą tego, że rytmiczne poruszanie się dzieci pobudza ich układ dopaminergiczny, który uwalniając dopaminę – substancję wywołującą radość, podniecenie, przyjemność -uwalnia koordynację ruchów całego ciała, stąd ruch powinien być początkiem każdego procesu edukacyjnego.
– Rozwijanie percepcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo- ruchowej poprzez zajęcia grafomotoryczne
– Kształcenie orientacji w lewej i prawej stronie schematu ciała i przestrzeni
– Kształcenie nawyków ruchowych związanych z kreśleniem linii, pionowych i poziomych, okręgów
– Rozwijanie zdolności do kontrolowania i regulowania napięcia mięśniowego występującego podczas zajęć grafomotorycznych
– Kształcenie umiejętności rozluźniania napięcia mięśniowego i umiejętności odpoczynku

CELE SZCZEGÓŁOWE ZAJEĆ WDRAŻAJĄCYCH DO PISANIA LEWĄ RĘKĄ

– Wykształcanie prawidłowego uchwytu kredki, ołówka, pióra
– Wykształcenie nawyków ruchowych związanych z postawą, ciała, ułożeniem kartki, rąk, kredki podczas rysowania, pisania lewą ręką
– Wykształcenie nawyków ruchowych mających związek z kierunkiem pisania od lewej ku prawej.

Program pracy z dzieckiem leworęcznym powinien być formułowany indywidualnie do każdego dziecka na podstawie danych, dotyczących nie tylko jego lateralizacji ale całej osobowości, ponieważ mamy do czynienia z jednostką, której wszystkie aspekty somatyczne, motoryczne i osobowościowe są ze sobą powiązane.

POZYCJA DZIECKA PODCZAS RYSOWANIA LUB PISANIA

• Obie stopy oparte na podłodze, plecy wyprostowane
• Lewa ręka musi mieć swobodę ruchów (po lewej stronie dziecka nikt nie powinien siedzieć).
• Kartka znajduje się nieco na lewo od osi ciała dziecka , tak aby podczas rysowania czy pisania lewa ręka zbliżała się od lewej strony do osi ciała.
• Ułożenie kartki powinno być ukośne – lewy róg wyżej niż prawy.
• Dziecko dowolnie reguluje kąt nachylenia kartki.
• Światło powinno padać z prawej strony lub z góry (rozproszone).
• Korzystne jest rysowanie lub pisanie na lekko pochylonym pulpicie.

SPOSÓB TRZYMANIA OŁÓWKA LUB KREDKI

• W początkowym okresie nauki (także w klasie pierwszej) dziecko powinno pisać ołówkiem.
• Ołówek lub kredka musi być trzymana między kciukiem a palcem środkowym 2 cm powyżej czubka, palec wskazujący naciska go od góry.
• Drugi koniec ołówka powinien być skierowany ku lewemu ramieniu.
• Palce należy ułożyć poniżej liniatury aby nie zasłaniać pisanego tekstu lub rysunku.

ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE TECHNIKĘ RYSOWANIA I PISANIA

1. Ćwiczenia ułatwiające opanowanie prawidłowego chwytu i trzymania kredki:

– lepienie kulek z plasteliny, zgniatanie kulek z bibuły
– wydzieranie drobnych papierków, wyskubywanie nitek
– ,,solenie, czyli kruszenie i rozsypywanie soli, kaszy lub piasku po tacy drobnymi ruchami palców
– zabawy z wodą
– rysowanie w płaszczyźnie poziomej na papierze leżącym na ławce gdy dziecko stoi, a jego ręka swobodnie zwisa ku dołowi
– rysowanie na płaszczyźnie pionowej na papierze rozpiętym na ścianie lub tablicy na wysokości twarzy nieco na lewo od osi ciała

2. Ćwiczenia zdolności do kontrolowania siły nacisku ręki w trakcie pisania.

– kreślenie, figur, liter, cyfr na dużych arkuszach papieru;
– malowanie farbą palcami na dużych arkuszach papieru;
– malowanie farbą przy użyciu dużego pędzla;
– obrysowywanie konturów rysunków w pozycji stojącej (na stole lub na papierze zawieszonym na ścianie);
– wykonywanie ćwiczeń graficznych przy użyciu różnych narzędzi: kredy, kredek woskowych, węgla rysunkowego, pędzla, mazaków różnej grubości, ołówka, długopisu, pióra.

3. Ćwiczenia relaksacyjne w przerwach ćwiczeń grafomotorycznych.

– zaciskanie i rozwieranie pięści z uświadamianiem sobie stanów napięcia i rozluźnienia;
– zabawy naśladujące różne ruchy na przykład: pryskanie wodą, otrzepywanie z rąk wody, wytrzepywanie wody z rękawa, otrząsanie się z wody, strzepywanie nitki z rękawa, rozluźnianie całego ciała z pokazaniem języka i wydaniem dowolnego okrzyku.

4. Wytwarzanie nawyków ruchowych związanych z kierunkiem pisania

– kreślenie linii zgodnie z zasadą: linie pionowe z góry na dół; poziome od lewej do prawej
– rysowanie kół przeciwnie do ruchu wskazówek zegara (podobnie jak literę ,,C”),
– podczas rysowania szlaczków i pisania wyrazów zachowanie kierunku ruchu od lewej do prawej,
– zaznaczanie lewej strony kartki, np.: przez narysowanie słoneczka lub kolorowego marginesu aby utrwalić zasadę pisania i rysowania szlaczków od lewej do prawej,
– przeprowadzanie gier i zabaw rysunkowych wspomagających zachowanie tego kierunku.

5. Ćwiczenia precyzji ruchów

– ćwiczenia ruchowe usprawniające ruchy rąk, dłoni, nadgarstka, palców jednej lub obu rąk;
– kreślenie w powietrzu , na tackach z piaskiem i na kartkach różnymi technikami graficznymi linii poziomych, pionowych, ukośnych, łamanych, krzywych i figur geometrycznych, koła elipsy, kwadratu, trójkąta;
– rysowanie figur, obrysowywanie kształtów geometrycznych, rysowanie figur bez odrywania ręki od papieru.

6. Ćwiczenia koordynacji wzrokowo- ruchowej

– rysowanie po śladzie, wypełnianie wykropkowanych linii, obwodzenie konturów rysunków;
– kalkowanie rysunków przez szkło, kalkę techniczną, lub folię obrysowywanie ich za pomocą szablonów;
– zamalowywanie rysunku konturowego;
– zakreskowywanie pół rysunku liniami pionowymi, poziomymi, ukośnymi, falistymi, ,,zakratkowywanie”;
– wypełnianie rysunku materiałami, np.: skrawkami bibuły, plasteliną, watą
– robienie ramki ze szlaczków;
– wycinanie rysunku;
– wyklejanie rysunku na karton i dowolne ozdabianie.

7. Ćwiczenia kształcące świadomość w schemacie ciała i orientację w przestrzeni.

– uświadamianie schematu własnego ciała w sytuacjach naturalnych;
– obrysowywanie części ciała i ich nazywanie;
– metoda Weroniki Sherborne;
– zabawy towarzyskie np: ,,Ciepło- zimno”;
– zabawy ze śpiewem np: ,,Nie chcę cię”;
– metoda dobrego startu;
– ćwiczenia z określeniem lokalizacji w przestrzeni przedmiotów przedstawionych na obrazku;
– ćwiczenia graficzne np: wzorki na kartkach;
– ćwiczenia utrwalające pisownię liter podobnych pod względem kształtu, lecz inaczej ułożonych w przestrzeni.

Wśród wielu zasad postępowania z dzieckiem leworęcznym najważniejsza jest, oczywiście, zasada ogólna, która uznaje prawo dziecka leworęcznego do posługiwania się lewą ręką.
Rolą nauczyciela jest wspomaganie i wspieranie dziecka w niepowodzeniach oraz wzmacnianie pewności siebie i poczucia własnej wartości (Alicja Handzel, edux.pl).

Bibliografia:

1. Marta Bogdanowicz.,, Leworęczność u dzieci”, WSiP 1989
2. Marta Bogdanowicz, ,,Organizacja i program zajęć dla dzieci leworęcznych”, ,,Wychowanie w przedszkolu 1/90
3. Marta Bogdanowicz, ,,Zasady postępowania z dzieckiem leworęcznym”, ,,Wychowanie w przedszkolu 10/89.
4. ,,Wychowanie przedszkolne”- Biuletyn Klub nr3 ,,Edukacja przez ruch. Fale, spirale, jodełki, zygzaki”- Dorota Dziamska- wybrane fragmenty.