Poznajemy nasze emocje – program dla 5 – 6 latków

Program z obszaru społeczno-emocjonalnego

Gdyby porównać nasze życie do żaglowca,

to emocje byłyby wiatrami.

Nagła zmiana wiatru wprawia żagle w łopot,

brak wiatru spowalnia ruch i sprowadza martwą ciszę,

zaś jego nadmiar może rzucić statek na skały. 

Na naukę umiejętnego żeglowania nigdy nie jest za późno.

SPIS TREŚCI

WSTĘP              ………………………………………………………  3

I. Cel główny programu………………………………………….. 4

II. Cele szczegółowe  ……………………………………………   4

III. Uwagi o realizacji programu  ……………………………….. 5

IV. Treści programu  ………………………………………………     6

V.   Procedury osiągania celów   …………………………… …… 7      

Ewaluacja  ………………………………..…………    8

Załączniki   ….……….………………. 9

BIBLIOGRAFIA    ……………………………………………      24

WSTĘP

W obecnych czasach, w wyniku ciągłego postępu cywilizacyjnego, rozwoju techniki oraz przemian społeczno – gospodarczych dochodzi do wielu negatywnych zjawisk natury społecznej. Ludzie dorośli coraz częściej skupiają się na zapewnieniu sobie i swoim rodzinom odpowiedniego standardu życia, bezpieczeństwa socjalnego oraz na osiągnięciu odpowiadającego im stopnia kariery. Wiąże się to jednak z dużym nakładem sił i czasu, nierzadko powodując zamykanie się na innych ludzi – nawet na własną rodzinę. Troska o byt materialny często łączy się zaniedbaniem sfery emocjonalnej. Wielu dorosłych nie potrafi wyrażać swych prawdziwych uczuć i emocji, nie potrafi ich zidentyfikować, a tym bardziej radzić sobie z nimi.

Taki stan rzeczy ma ogromny wpływ na wychowanie dzieci, którym rodzice poświęcają coraz mniej czasu. Zostaje zachwiana relacja, w której to rodzice uczyli własnym przykładem wyrażać uczucia, opisywać je i kontrolować.

Dzieci, choć wydają nam się wrażliwsze i bardziej emocjonalne, okazują swoje uczucia i nastroje w sposób bardzo spontaniczny, ale nierzadko nieadekwatnie do sytuacji. Nie wiedzą, skąd biorą się ich uczucia, jak sobie z nimi radzić i kierować. Jeśli nie zapewni się im odpowiedniej wiedzy i umiejętności w tym zakresie, to taki stan rzeczy może stać się przyczyną wielu zaburzeń w rozwoju psychicznym dziecka. Osoba nie potrafiąca identyfikować własnych uczuć, nie będzie też potrafiła wczuwać się w nastroje, emocje i potrzeby innych ludzi. 

Sytuacja taka może prowadzić również do zachowań agresywnych, których coraz więcej spotykamy w naszej rzeczywistości. Umiejętność określania przyczyn złości i emocji negatywnych, radzenia sobie z nimi oraz wyrażania ich w sposób społecznie akceptowany to niewątpliwy warunek poradzenia sobie z tym problemem. 

Zachowanie pod wpływem emocji – jest częste ale dzieci nie są tego świadome. Stąd zrodziła się potrzeba opracowania takiego programu, który ma na celu uświadomienie dzieciom wartości wynikających z poznania i zrozumienia własnych stanów emocjonalnych oraz odczuć i uczuć innych osób.

Znajomość tego zagadnienia pozwoli na lepsze nawiązywanie relacji międzyludzkich oraz ograniczy ilość pojawiających się sytuacji konfliktowych.

Realizacja opracowanych treści ma za zadanie przeciwdziałać powstawaniu zaburzeń zachowania, a jeśli już się one pojawią – ma pokazać jak sobie z nimi radzić.

I. CEL GŁÓWNY PROGRAMU

Uświadomienie dzieciom wartości wynikających z poznania i zrozumienia własnych stanów emocjonalnych oraz uczuć innych osób. 

II. CELE SZCZEGÓŁOWE

 Jego celem jest taki wpływ na dziecko, aby posiadało adekwatny obraz własnej osoby, lepiej rozumiało siebie i innych, umiało z nimi współżyć i potrafiło również w samym sobie znajdować oparcie w trudnych sytuacjach.

Proponowane treści oraz sposoby ich realizacji mają na celu:

• służyć rozwojowi dziecka;
• kształtować w świadomości dziecka pozytywny obraz samego siebie;
• uczyć rozpoznawać i nazywać uczucia – własne i cudze;
• organizować sytuacje umożliwiające opisywanie i wyrażanie własnych stanów emocjonalnych poprzez różnorodne formy ekspresji słownej i niesłownej;
• nabywać umiejętności wczuwania się w stany emocjonalne innych (empatia);
• rozwijać umiejętności kontrolowania własnych emocji i zachowania;
• zachęcać do nawiązywania  dialogu – mówienia w sposób otwarty, o tym, co dziecko czuje, czego potrzebuje;
• kształtować umiejętność porozumiewania się;
• wyrabiać umiejętność współżycia w zespole;
• poszukiwać pozytywnych wartości i promować właściwe zachowania;
• wyrażać siebie w różnorodny sposób ( werbalnie i niewerbalnie) podczas komunikowania się z innymi ludźmi;
• integrować i komunikować się w grupie poprzez uczestniczenie w zabawie, ćwiczeniach w celu zacieśnienia więzi emocjonalnych między dziećmi.

III UWAGI O REALIZACJI PROGRAMU

Uwagi ogólne

Program edukacyjny dla dzieci został podzielny na trzy działy tematyczne. Cele poszczególnych zajęć częściowo pokrywają się, współwystępują, służąc realizacji wspólnych, nadrzędnych zadań. Rolą prowadzącego- nauczyciela jest stworzenie klimatu zaufania, bezpieczeństwa, zachęty do współpracy. Ważna jest postawa otwarta, twórcza, inspirująca. Najistotniejszą cechą osoby pracującej z dziećmi jest postawa akceptacji, życzliwości, miłości oraz umiejętności indywidualnego traktowania każdego dziecka. 

Program może być realizowany przez każdego nauczyciela, który zapozna się z jego tematyką. Prowadzący może -jeśli uzna z słuszne- modyfikować przebieg zajęć, wprowadzać drobne zmiany i korekty. 

Uwagi dotyczące strony organizacyjnej zajęć

Zajęcia powinny odbywać się z całą grupą, czas trwania każdego ze spotkań powinien wynosić 35 minut. Program niniejszy przeznaczony jest dla 5 cio i 6-cio latków.

Planowany przebieg zajęć z dziećmi

Program zawiera trzy działy tematyczne:

• Postrzegam siebie i rozumiem swoje uczucia.
• Postrzegam innych i rozumiem ich uczucia.
• Komunikuję się z innymi.

 W ramach każdego działu przewidziano po dwa spotkania.

IV.  TREŚCI PROGRAMU

Treści programowe ujęte są w trzy działy tematyczne, w obrębie których  realizowane powinny być odpowiednie działania. Są to:

• Postrzegam siebie i rozumiem swoje uczucia:
• Wyrażam własne- ,,ja”, w stosunku do rówieśników (wiem, kim jestem i jaka jest moja wartość);
• Poznaję siebie i akceptuję (znam swoje mocne i słabe strony);
• Identyfikuję, nazywam i rozumiem swoje uczucia (radość, przyjemność, triumf, niezadowolenie, złość, wstyd, zwątpienie, strach, ulga, gniew);
• Wyrażam swoje uczucia w formach werbalnych i niewerbalnych (poprzez słowo mówione, pisane, rysunek, ruch i muzykę);
• Opanowuję złość i agresję (wskazuję na przyczyny negatywnych uczuć, określam, co mnie złości, znam skutki zachowań agresywnych, potrafię kontrolować swoje emocje);
• Przyjmuję słowa krytyki bez wpadania w złość;
• Przyjmuję pochwały z radością, ale bez wpadania w zachwyt nad samym sobą;
• Postrzegam innych i rozumiem ich uczucia:
• Dostrzegam różnice w drugiej osobie i akceptuję je (toleruję) (inna rasa, wyznanie, pochodzenie, wygląd, cechy osobowości);
• Rozpoznaję i nazywam uczucia innych wyrażane w różnych formach  (werbalnych i niewerbalnych – zachowania rówieśników, bohaterowie utworów literackich, filmowych, w utworach muzycznych i plastycznych);
• Staram się zrozumieć i wczuwać się w emocje wyrażane przez innych, opisuję i identyfikuję ich stany wewnętrzne na podstawie ich zachowań (empatia);
• Uczę się szacunku do drugiego człowieka;
• Umiem odróżnić emocje pozytywne od negatywnych ze względu na ich znaczenie dla psychiki;
• Stosuję obiektywne kryteria do oceny innych – oceniam pracę, zachowanie, a nie osobę;
• Komunikuję się z innymi:
• Nawiązuję dialog z innymi;
• Wyrażam swoje stany emocjonalne w sposób otwarty i szczery;
• Biorę czynny udział w grach, zabawach i zadaniach grupowych; 
• Szanuję opinie innych osób niezależnie od ich zgodności z moimi;
• Uczę się skutecznie komunikować z rówieśnikami i osobami dorosłymi;
• Dostosowuję formę komunikatu do stopnia znajomości drugiej osoby;
• Stosuję odpowiednie formy i zwroty grzecznościowe.

V.  PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

Dziecko w młodszym wieku szkolnym nie zawsze potrafi mówić o swoich uczuciach, stąd też starano się umożliwić uczniom aktywne doświadczanie i przeżywanie tego, co jest tematem zajęć. Dlatego też zaproponowane metody i techniki pracy są na tyle różnorodne, aby każde dziecko odnalazło coś dla siebie. Przy realizacji wymienionych niżej treści proponuje się następujące metody i techniki:

• prace plastyczne np. Malowanie uczuć; Moja twarz wyraża uczucia;  Wyciągnij pomocną dłoń; wspólne prace plastyczne;
• analiza opowiadań, fragmentów książek, wierszy;
• psychodramy – odgrywanie scenek do podanych sytuacji;
• burze mózgów;
• gry i zabawy;
• praca w małych grupach;
• uzupełnianie niedokończonych zdań np. Jestem zadowolony, gdy… Czuje się nieszczęśliwy, gdy… Jestem zły, gdy… Chciałabym…
• krąg uczuć;
• niedokończone historyjki;
• inscenizacje;
• zabawy relaksacyjne;
• treningi komunikacji werbalnej i niewerbalnej;
• grupy ćwiczeń stosowane w metodzie Weroniki Sherborne:
• ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała,
• ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu,
• ćwiczenia ułatwiające nawiązywanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą,                  
• ćwiczenia twórcze.

EWALUACJA