Ćwiczenia do do Indywidualnych Programów Edukacyjno-Terapeutycznych – Propozycje do pracy z dziećmi młodszymi o specjalnych potrzebach edukacyjnych plus scenariusze
Etap 1
Poznawanie przez zmysły to zdolność do odbioru specyficznych bodźców środowiska, analizy i przekształcania ich w energię procesu nerwowego. Narządy zmysłów składają się z właściwych elementów odbiorczych, czyli receptorów oraz aparatu pomocniczego, który jest niezbędny do odpowiedniego ukształtowania bodźca działającego na receptory.
Głównym celem prac na etapie pierwszym jest doświadczanie bodźców, które pobudzą i uaktywnią zmysły, przygotowując tym samym dziecko do wejścia w kolejny etap rozwoju psychoruchowego.
Ćwiczenia rozwijające zmysł dotyku
Dotyk, zmysł dotyku to zdolność odczuwania bodźców mechanicznych na skórze i niektóre błony śluzowe. Najgęściej receptory dotyku rozmieszczone są na opuszkach palców, w skórze warg i na koniuszku języka.
Bodźce te dają możliwość poznania, a dzięki temu poczucie bezpieczeństwa. Warunkują zaspokojenie podstawowych potrzeb psychicznych zarówno przed narodzeniem, jak w całym późniejszym życiu. Dlatego wykorzystanie tych doznań w pracy terapeutycznej jest pierwszym krokiem do poznania.
Ćwiczenia zmierzające do poznania samego siebie
Grupa ćwiczeń mające ogromne znaczenie dla rozwoju orientacji w schemacie własnego ciała. Dziecko poznając własne ciało, wyznacza jego granice, co pozwala mu na ukształtowanie poczucia własnej tożsamości i odrębności.
– Ćwiczenia pozwalające na poznanie własnych rąk: zaciskanie pięści, otwieranie dłoni, składanie dłoni na stronie wewnętrznej i zewnętrznej (palce przylegające jeden do drugiego), rozkładanie dłoni na stronie wewnętrznej o zewnętrznej (palce rozsunięte), łączenie dłoni stroną wewnętrzną, zewnętrzną, poruszanie kolejno palcami dłoni, łączenie palców obu dłoni jednocześnie i po kolei;
– poznanie rąk: wyczuwanie ramion, łokci, nadgarstków;
– wyczuwanie dłoni, palców poprzez uderzanie w swoje nogi i w podłogę (jedną ręką, obiema, palcami);
– ćwiczenia pozwalające na poznanie i wyczuwanie własnych nóg: dotykanie stopą podłoża, uderzanie stopą o podłoże, łączenie stóp, klaskanie stopami, chodzenie na całych stopach, chodzenie na piętach, chodzenie na palcach, chodzenie na sztywnych nogach i na miękkich nogach, bieganie;
– wyczuwanie swojej głowy z otwartymi, a następnie z zamkniętymi oczami, dotykanie czubka głowy, boku głowy, uszu, twarzy: czoła, oczu, policzków, nosa, ust, języka, brody;
– poznawanie i wyczuwanie pleców i pośladków (leżenie na plecach, łączenie łopatek, rozkładanie łopatek – skubanie pleców, przesuwanie się na pośladkach, przesuwanie się do przodu i w tył w pozycji na plecach);
– poznawanie brzucha (leżenie na brzuchu, przemieszczanie się w pozycji leżącej na brzuchu: dookoła własnej osi, do przodu, do tyłu);
– oglądanie swojej sylwetki w lustrze (zabawy „To jestem ja”, wskazywanie kolejnych części ciała, dotykanie, poruszanie wskazaną częścią ciała, zakrywanie, automasaż);
– nazywanie części ciała, pokazywanie ich na sobie i drugiej osobie.
Ćwiczenia zmierzające do poznania doznań termicznych
Najbardziej korzystną formą zajęć z dziećmi są ćwiczenia w wodzie. Pozwalają one dziecku na poznanie możliwości własnego ciała, rozwijają motorykę dziecka, dają możliwość wykonywania odpowiednich ćwiczeń w połączeniu z reakcją na doznania termiczne.
W tej grupie wyodrębniamy:
1. Zabawy i ćwiczenia w wodzie.
2. Zabawy i ćwiczenia z wodą.
1. Zabawy i ćwiczenia w wodzie.
Ćwiczenia w wodzie powinny odbywać się w odpowiednich warunkach. Należy zwrócić uwagę na temperaturę wody (powinna ona wahać się między 34 a 36 stopni Celsjusza), na czas zabaw w wodzie (nie dłużej niż 20-30 minut), oraz przede wszystkim na stworzenie atmosfery wzajemnego zaufania. Dziecko uczestniczące w ćwiczeniach w wodzie musi mieć zapewnione poczucie bezpieczeństwa, należy unikać chlapania twarzy, nagłych gwałtownych ruchów.
Propozycje zabaw i ćwiczeń:
– zabawa „Idzie deszcz”: – uderzanie dłońmi o powierzchnię wody (chlap, chlap); – skrapiacie drobnymi kropelkami wody(kap, kap); – uderzanie palcami o wodę (chlup, chlup); – wrzucanie wybranego przedmiotu do wody (plusk, plusk);
– zabawa „Gdzie twoja ręka” – ćwiczenia w rozróżnianiu części ciała (polewanie wodą kolejno wskazywanych części ciała);
– przelewanie (napełnianie pojemnika na wodę i przelewanie wody z jednego naczynia do drugiego);
– pływające przedmioty (wkładanie do wody pływających przedmiotów, zabawy „Co pływa, co utonie”).
2. Zabawy i ćwiczenia z wodą.
Ćwiczenia i zabawy z wodą mają za zadanie:
– wdrażanie dziecka do zachowania zasad bezpieczeństwa podczas korzystania z wody;
– wdrażanie do umiejętnego korzystania z wody („Jak i gdzie mogę bawić się z wodą”);
– wstępne zapoznanie dziecka z różnymi formami wody;
– z jej przeznaczeniem;
– z rodzajami;
Podczas prowadzenia ćwiczeń dostarczamy dziecku poprzez formę zabawy i bezpośredni kontakt z wodą wielu doznań zmysłowych.
Dziecko poznaje, jaka jest woda:
– określa, czy jest ciepła, zimna, czysta czy brudna;
– próbuje (rozpoznaje smaki);
– obserwuje zmiany stanów skupienia, np. gotowanie wody – co można. Zrobić z gotowanej wody (zwrócenie uwagi na bezpieczeństwo), zamarzanie wody, topienie lodu – zimowe zabawy;
– nalewa, przelewa, barwi.
Ćwiczenia zmierzające do rozpoznania różnych struktur powierzchniowych
Dziecko w pierwszym okresie swojego życia poznaje otoczenie poprzez manipulowanie różnymi przedmiotami. Dotykając ich powierzchni, wyczuwa strukturę przedmiotu. Poprzez opuszki palców, wargi, język – receptory dotyku, dziecko gromadzi informacje o posiadanym przedmiocie. Rozpoznaje przedmioty dla niego miłe i te, które są odbierane jako nieprzyjemne.
Dostarczane przedmioty do ćwiczeń powinny mieć zróżnicowaną strukturę powierzchniową. Bogactwo proponowanych wrażeñ dotykowych pozwala mu na rozwijanie i przeżywanie różnych doświadczeń zmysłowych.
Propozycje rodzajów powierzchni: miękka, twarda, gładka, śliska, chropowata, cienka, gruba, szorstka, puszysta, gąbczasta, ostra, kłująca, ciepła, zimna, wilgotna.
Przykładowe ćwiczenia i zabawy
– Wyczuwanie powierzchni po której chodzę (chodniczek o zmiennej fakturze powierzchni);
– dotykanie przygotowanych materiałów różnymi częściami ciała (całą dłonią, opuszkami palców, grzbietem dłoni, stopą, palcami stopy, itd.), chwytanie ich, podrzucanie;
– zabawa „Czarodziejski worek”; wyszukiwanie przedmiotów, rozpoznawanie ich, wskazywanie na obrazku, odgadywanie nazw ukrytych przedmiotów.
Rozróżnianie i grupowanie przedmiotów o takiej samej fakturze
– Segregowanie przedmiotów ze względu na rodzaj powierzchni (struktury);
– łączenie w pary przedmiotów o przeciwstawnych cechach powierzchni (np. gładka – szorstka; miękka – twarda);
– zabawy z wykorzystaniem materiału plastycznego (dotykanie, ugniatanie, ściskanie, rozciąganie, lepienie, rozrywanie, darcie, oklejanie, formowanie) – w zabawach tych można wykorzystać różnego rodzaju masy (solne, papierowe, gliny), gąbki, gazety, papiery, materiał przyrodniczy itp.
Ćwiczenia zmierzające do poznania drugiej osoby, sposobów komunikowania się z drugim człowiekiem, przekazywania mu informacji i wyrażania emocji
Przekazywanie informacji odbywa się na wielu płaszczyznach:
– drogą komunikatu werbalnego, który jest największym osiągnięciem, a zarazem najtrudniejszym do opanowania sposobem porozumiewania się człowieka;
– drogą niewerbalną, poprzez pokazywanie i odbieranie komunikatów zmysłami:
– ruchy ciała, gest, mimika;
– zapachy, smaki;
– dźwięki, czyli bodźce słuchowe dochodzące z otoczenia;
– barwy;
– dotyk;
– symbole i znaki umowne.
Dziecko od pierwszych dni życia uczy ich się rozumienia. Poprzez obserwację, naśladownictwo zdobywa doświadczenie i poznaje otoczenie. Z czasem rozpoznaje i uczy się reakcji na przekazywane znaki od drugiej osoby, rozpoznaje treść emocji i przekazywane intencje. Wypracowanie i zdobycie tych umiejętności jest podstawowych warunkiem prawidłowego rozwoju dziecka.
Przykładowe ćwiczenia mające na celu rozwijanie sposobów komunikowania się oraz zmierzające do poznania drugiej osoby
Naśladownictwo, czyli powtarzanie czynności i wspólne ich wykonywanie:
– naśladowanie wydawanych odgłosów (stukania, klaskania, wydawanych dźwięków poprzez zwierzęta, przedmioty);
– naśladowanie wskazywania części ciała;
– naśladowanie sposobu wykorzystania i posługiwania się różnymi przedmiotami;
– naśladowanie czynności samoobsługowych;
– naśladowanie podczas wspólnych zabaw z drugą osobą;
– naśladowanie wydawanych dźwięków (nabywanie umiejętności porozumiewania się werbalnego).
Rozwijanie umiejętności współdziałania z drugą osobą (ćwiczenia w parach, ćwiczenia rozwijające poczucie bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania):
– dotykanie różnymi częściami ciała;
– poklepywanie, opukiwania;
– uderzanie;
– przepychanie, przesuwanie;
– ciągnięcie;
– kołysanie, przytulanie;
– prowadzenie;
– wzajemne utrzymywanie równowagi i ciężaru ciała;
– wspólny relaks i odpoczynek.
Przekazywanie i odbieranie informacji, uczuć, emocji:
– zabawy „Zgadnij, jaki jestem?” – dobieranie symboli graficznych do prezentowanych emocji (wesoły, smutny, zły);
– zabawy „Pokaż, jaki jestem?” – obserwowanie, identyfikowanie i odtwarzanie zachowania drugiej osoby.
Ćwiczenia rozwijające zmysł smaku i węchu
#arkusz #asd #Asperger #autyzm #czytanie #dzienniki #edukacja #emocje #grafomotoryka #IPET #komunikacja #lekcja #manualne #mindfulness #motoryka #mowa #niepełnosprawność #niepełnosprawnośćintelektualna #pedagog #percepcja #pisanie #premium #program #przedszkole #psychologia #rewalidacja #scenariusz #scenariusze #schemat #sensoryka #SI #sposoby #społeczne #szkoła #tematyczne #terapia #umiejętności #umiejętnościspołeczne #uwaga #uważność #zabawa #zabawy #zajęcia #zajęciaterapeutyczne #ćwiczenia
autyzm.life i neuroróżnorodni 