Dzieci powinny rozumieć, że ludzie mogą podobnie myśleć, mieć podobne wrażenia i pomysły, a mimo to całkowicie inaczej postrzegać otaczający ich świat

„Przyjmowanie cudzej perspektywy to umiejętność, którą trudno im opanować i stosować w różnych sytuacjach. Przedstawianie dziecku tego zagadnienia warto zacząć, kiedy jest małe; należy to robić, używając prostych, jednoznacznych pojęć. Kiedy umiejętności dziecka w zakresie przyjmowania perspektywy innych się rozwiną, twoje przykłady powinny zacząć obejmować coraz więcej niuansów.

Michelle Garcia Winner, autorka książki Think Social! oraz innych popularnych poradników i programów związanych z funkcjonowaniem społecznym, zajęła się tym skomplikowanym, abstrakcyjnym zagadnieniem. Zdefiniowana cztery kroki, które ludzie wykonują, dostosowując swoje zachowanie do ciągłego myślenia o otaczających ich osobach.

POZIOM 1: MYŚLĘ

Naucz dziecko, by było świadome swoich myśli o innych ludziach. Kto zachowuje się odpowiednio? Kto niewłaściwie? Kto sprawia, że dziecko czuje się dobrze, a kto – że czuje się źle? Kto postępuje według zasad? Kto je łamie?

Kluczem do skutecznego uczenia dziecka umiejętności przyjmowania cudzej perspektywy jest nawiązywanie do jego własnych doświadczeń, życia, znanego mu świata. Jego świadomość „innych umysłów” jeszcze nie istnieje lub dopiero zaczyna się kształtować.

POZIOM 2: INNI LUDZIE MYŚLĄ

O czym może myśleć brat Sean, kiedy głaszcze psa? Tatuś wygląda, jakby się cieszył z prezentu urodzinowego; ciekawe, co sobie myśli? Zastanawiaj się razem z dzieckiem, kto postępuje według zasad, a kto je łamie. Naucz je formułować proste przypuszczenia na temat innych: jak ci się wydaje, o czym oni lubią myśleć?

POZIOM 3: POTRAFIĘ STWIERDZIĆ, O CZYM MYŚLISZ I CO WIESZ

Nasze dzieci często bywają nieświadome znaczenia wielu gestów i dostępnych w otoczeniu wskazówek, które pomagają nam ocenić, co inni ludzie myślą. Dzieci z bardziej upośledzonymi umiejętnościami przyjmowania cudzej perspektywy nie rozumieją intuicyjnie, że używamy oczu do przekazywania informacji. Temple Grandin, jedna z najbardziej znanych i utytułowanych dorosłych osób z autyzmem na świecie, dowiedziała się o tym cennym społecznie fakcie dopiero w wieku pięćdziesięciu jeden lat! Ucz dziecko patrzeć na oczy, aby mogło stwierdzić, o czym myśli jego rozmówca, na podstawie tego, na co patrzy. Pomóż dziecku rozpoznawać, kiedy dana osoba myśli o nim, a kiedy o kimś innym.

POZIOM 4: MOGĘ (I POWINIENEM) DOSTOSOWAĆ WŁASNE ZACHOWANIE DO SYTUACJI, BIORĄC POD UWAGĘ SWOJE MYŚLI NA TEMAT TEGO, CO WIE DRUGA OSOBA

Komu mam opowiedzieć o weekendzie spędzonym z rodziną na plaży? Mamie, tacie, nauczycielce, koledze z klasy? (Odpowiedź: Dziecko powinno opowiedzieć o wycieczce nauczycielce i koledze, ponieważ mama i tata byli razem z nim nad morzem). Dlaczego mam mówić o tym nauczycielce lub koledze? (Ponieważ nie było ich na plaży). Pomóż dzieciom nauczyć się myśleć o tym, co inni ludzie wiedzą lub czego nie wiedzą, przed rozpoczęciem rozmowy. Ten poziom świadomości pomaga również rozwijać język potrzebny do opowiadania. Wykorzystaj postacie z komiksów i chmurki myśli do graficznego przedstawienia takiej rozmowy).

Nauczanie myślenia społecznego, które większość z nas przyswaja bez formalnej edukacji w tym zakresie, może się okazać dużym wyzwaniem. Podejdź do tego zagadnienia jak do treningu sportowego. Na początku każde ćwiczenie jest trudne do wykonania, nasze mięśnie nie są przyzwyczajone do takiego trybu pracy, poruszamy się więc niezgrabnie. Jeśli ćwiczymy regularnie, zwiększa się napięcie mięśniowe, wzrasta nasza siła i poprawiają się koordynacja i koordynacja ruchowa. Zaczynamy czuć korzyści z używania mięśni w nowy lepszy sposób. Z myśleniem społecznym jest tak samo zacznij powoli i pomóż dziecku rozwijać się z czasem. Niektóre umiejętności mogą wymagać miesięcy lub lat ćwiczeń, zanim wejdą dziecku w krew” (Notbohm, Zysk, 2016).

źródło: E. Notbohm, V. Zysk: „1001 porad dla rodziców i terapeutów dzieci z autyzmem i zespołem Aspergera, WUJ, Kraków 2016