Zakres ćwiczeń terapeutycznych usprawniających motorykę dużą i małą, drobne ruchy nadgarstków, dłoni i palców

Cele operacyjne i treści szczegółowe

Ćwiczenia dłoni

  • Krążenie, uderzanie, pocieranie, zamykanie i otwieranie, skubanie, składanie, ugniatanie dłoni.
  • Wymachy dłoni w górę, w dół, w lewo, w prawo, na boki.
  • Rozluźnianie mięśni, likwidowanie i zmniejszanie napięć.
  • Składanie dłoni tak, by stykały się czubkami palców.
  • Układanie modeli dłoni.

Zabawy palcami

  • Dotykanie palcami podłoża.
  • Ćwiczenia usprawniające ruch chwytny palców, na przykład pstrykanie, stukanie.
  • Przebieranie palcami, składanie i rozkładanie palców, układanie modeli z palców (Idzie kominiarz), sploty palców, gra na nosie, pokazywanie pazurków, gra na flecie, na pianinie, promyki, deszczyk, listki.
  • Krążenie palcami: jednym palcem wokół drugiego, dwoma palcami wokół siebie.
  • Kreślenie palcem dowolnych kształtów: okrągłych linii prostych, ukośnych, falistych i innych.
  • Kiwanie palcami w przód, w prawo, w lewo, przed sobą, łukami, w górę, w dół, do siebie.
  • Łączenie rąk, nóg, palców u nóg i rąk.
  • Malowanie kolorowych pasków i tworzenie z nich dowolnych kompozycji.
  • Malowanie kropek: pisanki-kraszanki.

Zabawy palcami

  • Odtwarzanie rytmu padającego deszczu (drobny deszczyk, ulewa).
  • Podnoszenie i wkładanie drobnych przedmiotów do pudełek.

Pogrubianie:

  • Prostych wzorów (linii, kół);
  • konturów prostych kształtów.
  • Rozdzieranie papieru palcami, próby wydzierania kawałków papieru.
  • Spacerowanie palcami po stole.
  • Ściskanie piłeczek palcem wskazującym i kciukiem.

Uderzanie:

  • czubkami palców o blat stołu w różnym tempie;
  • palcem wskazującym jednej ręki w przestrzeni między palcami drugiej.
  • Ugniatanie małych kulek z gazety lub papieru trzema palcami: środkowym, wskazującym i kciukiem (wzmacnianie chwytu pisarskiego).
  • Witanie paluszków, np. zabawa Bawimy, bawimy się pięknie paluszkami.
  • Wodzenie placem w powietrzu i po wzorze, np. rysowanie prostych wzorów z Metody Dobrego Startu.
  • Zabawy paluszkowe.
  • Zabawy z wlewaniem, przelewaniem, strząsaniem wody z palców.
  • Zamalowywanie (farbami, kredą, węglem) dowolnych przestrzeni dużych płaszczyzn.
  • Zwijanie palcami chusteczek, apaszek.

Regulowanie napięcia dłoni, ramienia, przedramienia

  • Kontrolowanie napięcia mięśni palców.
  • Malowanie plasteliną.
  • Modelowanie z użyciem mas: gliny, plasteliny, ciastoliny, masy solnej.
  • Stemplowanie palcem, pieczątkami z drewna, korka, ziemniaka, gumy.
  • Ugniatanie piłeczek, krążków.
  • Wyrabianie kontroli nad ruchami dłoni i palców.
  • Wykonywanie płynnych, okrężnych ruchów od strony lewej do prawej, postępujących z góry na dół.

Pisanie szlaczków, liter, sylab, wyrazów, zdań

  • Analizowanie elementów składowych litery.
  • Formowanie liter pisanych i drukowanych z plasteliny, sznurka, drutu, wełny, wstążki, nitki.
  • Kolorowanie, zamalowywanie konturów wielkich liter.
  • Kreślenie ręką wielkich liter w powietrzu.
  • Malowanie liter farbą na dużych arkuszach papieru.
  • Nauka poprawnego pisania poszczególnych liter.

Pisanie szlaczków, liter, sylab, wyrazów, zdań

  • Odtwarzanie kształtów przez łączenia punktów.
  • Obwodzenie wzorów liter w liniaturze.
  • Odrysowanie przez kalkę liter lub prostych napisów.

Odwzorowywanie:

  • graficzne szlaczków i ornamentów;
  • liter według wzoru przy użyciu komputera;
  • wyrazów, tekstów z wykorzystaniem komputera.

Omawianie samogłosek, spółgłosek, dwuznaków, spółgłosek miękkich i zmiękczonych.

Pisanie:

  • liter, sylab, wyrazów po śladzie, po kropkach;
  • w ograniczonym polu;
  • ruchem ciągłym;
  • z pamięci świeżej i odroczonej;
  • liter za pomocą szablonu;
  • wielkich liter na tablicy;
  • małych i wielkich liter pisanych;
  • małych i wielkich liter drukowanych po śladzie, po kropkach;
  • według wzoru i bez wzoru;
  • sylab dwuliterowych według wzoru lub samodzielnie;
  • znanych wyrazów według wzoru;
  • swojego imienia według wzoru i bez wzoru;
  • wyrazów dwu- i trzyliterowych według wzoru;
  • wyrazów ze zbiegiem spółgłosek;
  • wyrazów, zdań, tekstów literami drukowanymi (wielkimi) lub pisanymi (małymi literami);
  • znanych wyrazów z pamięci oraz wyrazów mówionych;
  • znanych wyrazów trzyliterowych;
  • wyrazów trzy- i czteroliterowych;
  • pojedynczych zdań;
  • zdań podzielonych wcześniej na wyrazy.

  • Ćwiczenia w kształtnym i coraz szybszym pisaniu, dbałość o staranność i estetykę pisma z uwzględnieniem prawidłowych kształtów liter i połączeń między nimi.
  • Pisanie według wzoru wyrazów, zdań, tekstów oraz przepisywanie z uzupełnianiem i przekształcaniem tekstu.
  • Pokaz wzoru danej litery i sposobu jej pisania.

Przepisywanie:

  • z uzupełnianiem brakujących liter, sylab;
  • zdań po śladzie ołówka, po kropkach lub według wzoru;
  • zdań, tekstów według wzoru;
  • życzeń, listów według wzoru;
  • prostych tekstów ze zwróceniem uwagi na kształt liter i ich łączenie.

Pisanie szlaczków, liter, sylab, wyrazów, zdań

Rysowanie:

  • po śladzie wzorów literopodobnych;
  • według wzoru;
  • z pamięci;

Układanie i pisanie:

  • wyrazów z rozsypanek literowo-sylabowych;
  • zdań z podanymi wyrazami;
  • krótkich, spójnych wypowiedzi.

Uzupełnianie:

  • liter, sylab w wyrazach;
  • luk w zadaniach.

Wodzenie narzędziami pisarskimi lub palcem po wzorze.

Ćwiczenia zwiększające szybkość pisania

  • ćwiczenia dłoni, rąk w różnych układach ze stopniowym zwiększaniem szybkości;
  • ćwiczenia w kreskowaniu rysunków w coraz szybszym tempie;
  • ćwiczenia szybkości pisania wyrazów i zdań.
  • Szybkie pisanie sylab z uwzględnieniem prawidłowych połączeń między literami.
  • Pisanie liter jednym ruchem, płynne, swobodne, początkowo na kartkach bez liniatury, a następnie w liniach.

Estetyka pisma

  • Kształtne, czytelne, estetyczne pisanie.
  • Przepisywanie liter złożonych z kilku elementów ruchem szeregowym.
  • Stosowanie prawidłowych połączeń liter w wyrazach.
  • Utrzymywanie pisma w liniaturze.
  • Rozmieszczanie zapisu w liniaturze z uwzględnieniem wielkości, proporcji ukierunkowania i zagęszczenia liter.
  • Zamiana pisma drukowanego na pisane (Naprawa, Tanajewska, Szczepańska, 2013)

źródło:R. Naprawa, A. Tanajewska, K. Szczepańska, Otwórz się na świat…, Harmonia Universalis, Gdańsk 2013