Zachowania autoagresywne w ASD

Specyficzne zachowania danej osoby, które mogą doprowadzić do uszkodzenia u niej tkanek, nazywane są zachowaniami autoagresywnymi.

Obserwuje się je powszechnie u dzieci z zaburzeniami neurorozwojowymi – takie przypadki zostały opisane w pracach na temat zespołu Cornelii de Lange (Bsile i in., 2007), zespołu Lescha-Nyhana (Schretien i in., 2005) i zespołu Smith-Magenis (Funcane, Dirringl i Simon, 2001).

Nie istnieje jedna określona przyczyna zachowań autoagresywnych. W wielu sytuacjach samookaleczenia są sposobem wyrażania uczuć, natomiast nie wynikają z chęci uszkodzenia swojego ciała lub popełnienia samobójstwa. Nie mają konotacji psychodynamicznych. Ich leczenie obejmuje terapię ambulatoryjną, wprowadzenie zmian w otoczeniu, modyfikację zachowania, leki psychotropowe i hospitalizację. W niektórych przypadkach stosowano też pozarejestracyjne leki przeciwdrgawkowe, aby leczyć zachowania problemowe u osób autystycznych (Hollander i in., 2001). Próby te nie mogą być jednak podstawą żadnych wiążących wniosków ze względu na różne rezultaty, które uzyskano zarówno między badaniami, jak i w samych badaniach (NIHCE, 2012).

Zachowania autoagresywne to chyba najbardziej destrukcyjny objaw występujący u znacznej liczby osób z ASD. Przykłady kliniczne, będące ilustracją tego rodzaju zachowań, pochodzą z prowadzonego początkowo przez Lovaasa „leczenia” dzieci, które ze względu na zachowania autoagresywne przez większość życia były unieruchomiane fizycznie (przywiązywano je do łóżka lub unieruchomiano im pasami ręce) (Lovaas i Simmons, 1969). Jeden z chłopców był przez tak długi czas przywiązany do łóżka, że mięśnie jego nóg uległy atrofii i nie mógł chodzić. W książce The science and fiction of autism Laura Schreibman przytacza przerażające przypadki małych dzieci, które oślepiały się, wyłupiając sobie oczy, obijały twarze do krwi i kran przy wannie albo umierały na skutek złamania kości czaszki, kiedy wyzwalały się z pęt i uderzały głowami o metalową ramę łóżka (Schreibman, 2005).

Zachowania autoagresywne opisuje się jako celowe, powtarzające się lub epizodyczne. W przypadku ASD dodatkowo określa się je mianem stereotypowych i zależnych od bodźców. W niektórych sytuacjach zachowania te mogą zagrażać życiu lub zdrowiu albo prowadzić do uszkodzeń fizycznych, a oczekiwana długość życia osób je przejawiających jest poważnie zagrożona. Manifestują się one przez uderzanie głową, gryzienie rąk, wyrywanie sobie włosów, nadmierne pocieranie się i drapanie. Najbardziej powszechnym typem SIB* (zachowań autoagresywnych) w autyzmie jest gryzienie rąk, często współwystępujące z innymi zachowaniami problemowymi (Murphy, Healy i Laeder, 2009).

Mimo, że zachowania autoagresywne są powszechne w ASD, to jednak nie uznaje się ich za podstawową cechę tego schorzenia. Częstość występowania tych zachowań w ciągu całego życia wynosi około 50%, natomiast badania przekrojowe wskazują punktową częstość ich występowania na poziomie 25% (Bodfish i in., 2000). Według Baghdadli i jej współpracowników (2003) większe nasilenie ASD jest skorelowane z wyższym poziomem SIB* (zachowania autoagresywne). Zachowania tego rodzaju są przewlekłe i zazwyczaj trwają przez całą dorosłość (Edelson, Johnson, 2018)

*SIB Do zachowań problemowych zalicza się zachowania autoagresywne (ang. self-injurious behavior – SIB), nieodpowiednie zachowania seksualne (np. publiczna masturbacja lub obmacywanie), napady złości, agresję fizyczną lub werbalną i stereotypię (np. powtarzające się kołysanie ciała). Zachowania te są czasami wzajemnie powiązane, na przykład sterotypie same w sobie mogą stanowić SIB albo być ich prekursorami (Sarkhel, Praharaj i Akhtar, 2011).

źródło: S. M. Edelson, J. B. Johnson, Zachowania Autoagresywne w Autyzmie…, Harmonia Universalis, Gdańsk 2018